Chọn ngày giờ

[giavui]

http://www.vietfreefun.com/extras/upload/images/1289320551_batquaixoay.gif
Chọn ng�y giờ


1. C� ng�y tốt hay xấu kh�ng?

Viết về phong tục cổ truyền m� cố t�nh lảng tr�nh vấn đề n�y, ắt kh�ng thoả m�n y�u cầu của số đ�ng bạn đọc, v� lễ cưới, lễ tang, x�y nh� dựng cửa, khai trương, xuất h�nh... c�n nhiều ngươi, nhiều nơi ch� trọng ng�y l�nh. Đ� l� một thực tế. Ngặt v� c� một số người b�i b�c hẳn, cho l� gieo rắc m� t�n dị đoan; một số kh�c lại qu� m� t�n, nhất l� việc lớn việc nhỏ, việc g� cũng chọn ng�y, từ việc mua con lợn, l�m c�i chuồng g�, cắt t�c cho con, đi kh�m bệnh... mọi điều may rủi đều đổ lỗi cho việc kh�ng chọn ng�y, chọn giờ. Một số đ�ng kh�c tuy bản th�n kh�ng tin nhưng chiều � số đ�ng, l�m ngơ để cho vợ con đi t�m thầy lễ, thầy c�ng định ng�y giờ x�t thấy kh�ng ảnh hưởng g� nhiều, hơn nữa, để tr�nh t�nh trạng sau n�y lỡ sẩy ra sự g� kh�ng l�nh lại đổ lỗi cho m�nh "B�ng". Thế tất một năm, năm mười năm, đối với một người đ� đ�nh, đối với cả nh�, cả chi họ l�m sao ho�n to�n kh�ng gặp sự rủi ro!. ng�y tốt, ng�y xấu về kh� hậu thời tiết th� dự b�o của cơ quan kh� tượng l� đ�ng tin cậy nhất. Khoa học đ� dự b�o được h�ng trăm năm những hiện tượng thi�n nhi�n như nhật thực, nguyệt thực, sao chổi, sao băng... ch�nh x�c đến từng giờ ph�t. Nhưng t�c động của tự nhi�n sẽ tạo n�n hậu quả xấu đối với từng người, từng việc, từng v�ng ra sao, đ� c�n l� điều b� ẩn. thời xưa, c�c bậc tr� giả tranh c�i nhiều vẫn chưa ng� ngũ n�n ai tin cứ tin, ai kh�ng tin th� tuỳ "Linh tại ng�, bất linh tại ng�" (cho rằng thi�ng cũng đ� tự m�nh ra, cho rằng kh�ng thi�ng, cũng tự m�nh ra), "V� sư v� s�ch, quỉ thần bất tr�ch" (kh�ng biết v� kh�ng c� thầy, kh�ng c� s�ch, quỷ thần cũng kh�ng tr�ch).

Thực tế, c� ng�y mọi việc mọi điều đều th�nh c�ng, nhiều điều may mắn tự nhi�n đưa tới; c� ng�y vất vả sớm chiều m� chẳng được việc g�, c�n gặp tai nạn bất ngờ. Ph�p duy vật biện chứng giải th�ch đ� l� qui luật tất nhi�n v� ngẫu nhi�n. Trong tất nhi�n c� yếu tố ngẫu nhi�n, trong ngẫu nhi�n cũng c� y�� tố tất nhi�n. L� luận th� như vậy nhưng c� bạn đọc cũng muốn biết cụ thể trong th�ng n�y, ng�y n�o tốt, ng�y n�o xấu, ng�y n�o tốt cho việc l�m nh�, cưới vợ, tang lễ phải ch�nh giờ n�o...Đa số b� con ta vẫn nghĩ "c� thờ c� thi�ng, c� ki�ng c� l�nh", nhất l� khi điều khi�ng đ� kh�ng ảnh hưởng g� m�� tới c�ng việc cũng như kinh tế...

Thời xưa, mặc dầu c� người tin, c� người kh�ng tin, to� Kh�m thi�n gi�m ban h�nh "Hiệp kỷ lịch", m� số người biết chữ H�n kh� nhiều n�n phần đ�ng c�c gia đ�nh cứ dựa v�o đ� m� tự chọn ng�y giờ. Thời nay, rải r�c ở c�c l�ng x�, c�n s�t lại một v�i người c�n biết chữ H�n nhưng s�ch vở cũ hầu như kh�ng c�n, c�c gia đ�nh muốn xem ng�y giờ để định liệu những c�ng việc lớn đ�nh mất c�ng tốn của t�m thầy. Khốn nỗi, mỗi thầy ph�n một c�ch, chẳng biết tin ai. Đ� c� trường hợp, bốn �ng b� th�ng gia v� việc chọn ng�y tốt xấu, tuổi hợp tuổi xung, tranh c�i nhau phải chia tay để lại mối hận t�nh. Gần đ�y tr�n thị trường xuất hiện cuốn s�ch viết về c�ch xem ng�y t�nh giờ. Cũng c� t�c giả c� kiến thức, c� tư liệu, viết rất thận trọng, nhưng ngược lại c� người viết rất cẩu thả, dựa theo thị hiều thương trường, v� căn cứ với động cơ kiếm tiền bất ch�nh. C� cuốn s�ch tốt xấu, thực hư lẫn lộn, kh�ng c� t�n nh� xuất bản, kh�ng c� t�n t�c giả, kh�ng ghi xuất xứ của tư liệu...C�ng một ng�y, cuốn n�y, ghi n�n xuất h�nh, cưới hỏi, cuốn kh�c ghi kỵ xuất h�nh, cưới hỏi, l�m người xem rất hoang mang. "Sư n�i sư phải, v�i n�i v�i hay", biết tin v�o đ�u? Biết t�m ai m� hỏi?

Để đ�p ứng nhu cầu của một số bạn đọc, ch�ng t�i xin tr�ch dẫn một số tư liệu khoa học v� to�n văn b�i "Xem ng�y k�n giờ" của học giả Phan kế B�nh đăng trong cuốn "Việt Nam phong tục"xuất bản năm 1915, t�i bản năm 1990 v� ch�ng t�i xin c� phần chủ giải (cũng bằng những c�u hỏi). Nhưng trước khi xem n�n nhắc lại c�c bạn: "Khi gia đ�nh c� việc hệ trọng, cần nhiều người tham dự th� c�ng thận trọng c�ng hay, nhưng chớ qu� c�u nệ nhiều khi nhỡ việc. Mỗi người một thuyết, mỗi thầy một s�ch, rối rắm qu�, c� khi cả th�ng kh�ng chọn được ng�y tốt. Xem như trong cuốn "Ngọc hạp kỷ yếu" kh�ng c� một ng�y n�o ho�n to�n tốt, hoặc ho�n to�n xấu đối với mọi người, mọi việc, mọi địa phương.

C� ng�y tốt ng�y xấu kh�ng?

C� những bạn đọc hỏi: Ch�ng ta đ� từng ph� ph�n v� sẽ tiếp tục ph� ph�n mọi loại thầy b�i, m� t�n dị đoan, bịp bợm. Nhưng gần đ�y lại thấy nhiều người bảo: Khoa học c� thể t�nh to�n để biết trước ng�y tốt, ng�y xấu, thực hư ra sao?

Thầy b�i l� người h�nh nghề m� t�n, biết nắm t�m l�. "Bắt mạch" đối tượng (qua n�t mặt, lời n�i, chi tiết tr�nh b�y v� những c�u thăm d�...). Nhưng b�i viết n�y kh�ng n�i về họ m� chỉ điểm qua những điều khoa học dự t�nh để biết trước ng�y l�nh, th�ng tốt... của mỗi người.

Nhịp sinh học - đặc điểm của sự sống: Nghi�n cứu mọi cơ thể sống đều thấy hoạt động của ch�ng kh�ng phải l�c n�o cũng giống l�c n�o m� c� khi mạnh khi yếu, khi nhanh khi chậm... Những thay đổi đ� nhiều khi xảy ra rất đều đặn v� li�n tiếp th�nh chu kỳ, c�n gọi l� nhịp sinh học: C� nhịp ng�yđ�m, nhịp th�ng (li�n quan đến �m lịch) nhịp m�a xu�n, hạ, thu, đ�ng... C�c nhịp sinh học c� t�nh di truyền. Ph�p hiện ra c�c nhịp sinh học người ta nhận thấy c�c qu� tr�nh sinh l� trong cơ thể c� thể biến đổi theo thời gian. Sự biến cố đ� c� t�nh chất chu kỳ v� tuần ho�n (lặp đi lặp lại kh� đều đặn).

Nghi�n cứu về sự chết v� tỷ lệ chết của con người, thấy c� nhiều biến đổi tuỳ thuộc v�o nguy�n nh�n g�y chết. Th� dụ: V�o khoảng 3-4 giờ s�ng �p suất m�u thấp nhất, n�o được cung cấp lượng m�u �t nhất n�n người bệnh hay bị chết nhất. C�c cơn động kinh thường c� giờ. Bệnh nh�n hen cũng thườg l�n cơn hen về đ�m v�o khoảng 2-4 giờ s�ng (tr�ng với thời gian b�i tiết c�c- ti-c�-�t ra nước tiểu xuống tới mức thấp nhất). Cơn hen về đ�m nặng hơn cơn hen ban ng�y. Những biến đổi c� t�nh chất chu kỳ h�ng năm th� c� nguy cơ chết về đau tim cao nhất l� v�o th�ng gi�ng đối với một số nước ở b�n cầu ph�a Bắc. Cao điểm h�ng năm của c�c vụ tự tử ở bang Min-ne-so-ta cũng như ở Ph�p l� v�o th�ng 6. Hai nh� khoa học An-đơ-l�-ơ v� M�t đ� ph�n t�ch 3620 trường hợp tai nạn lao động v� thấy l�m ca đ�m �t tai nạn hơn l�m ca s�ng v� chiều.

Ng�y vận hạn của mỗi người: Tr�n cơ sở t�nh to�n ảnh hưởng của c�c yết tố vũ trụ l�n tr�i đất v� bằng phương ph�p t�m sinh l� học thực nghiệm, người ta đ� r�t ra kết luận l� từ khi ra đời, cuộc sống của mỗi người diễn ra ph� hợp với ba chu kỳ ri�ng biệt: Chu kỳ thể lực: 23 ng�y, chu kỳ t�nh cảm 28 ng�y, chu kỳ ch� tuệ 33 ng�y. Mỗi chu kỳ gồm hai b�n chu kỳ dương v� �m. B�n chu kỳ dương (1/2 số ng�y của đầu chu kỳ) được đặc trưng bằng sự tăng cường khả năng lao động. C�n b�n chu kỳ �m (1/2 số ng�y cuối chu kỳ)th� c�c hiện tượng đều ngược lại. Cả ba chu kỳ tr�n đều chuyển tiếp từ b�n chu kỳ dương sang b�n chu kỳ �m. Ng�y tr�ng với điểm chuyển tiếp n�y l� ng�y xấu nhất của mỗi chu kỳ. Thực tế đ� chứng minh: Đối với chu kỳ t�nh cảm, v� cớ. Đối với chu kỳ tr� tuệ, đ� l� ng�y đ�ng tr�, khả năng tư duy k�m. Đặc biệt đối với chu kỳ thể lực, đ� l� ng�y thường sảy ra tai nạn lao động. Đối với hai chu kỳ, số ng�y chuyển tiếp tr�ng nhau chỉ xảy ra một lần trong một năm. Ng�y tr�ng hợp đ� của ba chu kỳ l� ng�y xấu nhất, c� thể coi l� ng�y "Vận hạn" của mỗi người.

Nếu biết ng�y, th�ng, năm sinh của mỗi người, nhờ m�y t�nh điện tử c� thể dễ d�ng x�c định được c�c chu kỳ, điểm chuyển tiếp v� sự trung hợp điểm chuyển tiếp giữa c�c chu kỳ.

C�ng ty giao th�ng của Nhật Bản Omi Reilvei đ� �p dụng th�nh tựu v�o bảo vệ an to�n giao th�ng. Họ đ� x�c định c�c chu kỳ, c�c điểm chuyển tiếp giữa c�c chu kỳ của từng người l�i v� b�o cho l�i xe biết trước những "ng�y xấu" để họ ph�ng tr�nh. Nhờ đ� số tai nạn giao th�ng ở Nhật Bản đ� giảm đi rất nhiều, đặc biệt v�o đầu năm �p dụng (969-1970) số tai nạn giao th�ng đ� giảm hản 50%.

Theo Cup-ria-n�-v�ch (Li�n X� cũ) th� giả thuyết về nhịp th�ng của c�c qu� tr�nh sinh học x�c định ba trạng th�i của cơ thể, kh�ng chỉ �p dụng ở Nhật Bản m� c�n được �p dụng ở nhiều nước T�y �u v�o c�ng t�c an to�n, giao th�ng n�i ri�ng, an to�n lao động n�i chung.

C�c vấn đề tr�n đ�y kh�ng phải l� "thầy b�i n�i m�" m� dựa v�o một dữ kiện thực tế nhất định. N� cũng ph� hợp với nhận thức về mối quan hệ tương t�c giữa c�c yếu tố địa vật l� vũ trụ với c�c qu� tr�nh hoạt động chức năng của cơ thể.
(B�c sĩ Vũ Định- Tr�ch b�o "H� nội mới chủ nhật" số 73)

Vua Trần Minh T�ng với việc chọn ng�y l�m lễ an t�ng mẹ.

Năm 1332 Thuận th�nh Bảo từ Ho�ng Th�i Hậu mất. Con l� Thượng Ho�ng Minh T�ng l�c đ� đ� nhường ng�i cho con l� Hiến T�ng. Thượng ho�ng sai c�c quan chọn ng�y ch�n cất. C� người t�u rẳng: "Ch�n năm nay tất hại người tế chủ". Thượng ho�ng hỏi : "Người biết sang năm ta nhất định chết �?". Người ấy trả lời kh�ng biết. Thượng ho�ng lại hỏi: "Nếu sang năm trở đi ta chắc chắn kh�ng chết th� ho�n việc ch�n mẫu hậu cũng được, nếu sang năm ta chết th� lo xong việc ch�n cất mẫu hậu chẳng hơn l� chết m� chưa lo được việc đ� ư? Lễ c�t, lễ hung phải chọn ng�y l� v� coi trọng việc đ� thội, chứ đ�u phải c�u nệ hoạ ph�c như c�c nh� �m dương".
Rốt cuộc vẫn cử h�nh lễ an t�ng.

[giavui]

2. Xem ng�y k�n giờ

Việc cưới xin, việc l�m nh� cửa, việc vui mừng khai hạ, việc xuất h�nh đi xa, việc khai trương cửa h�ng, cửa hiệu, việc gieo mạ cấy l�a, việc tế tự, việc thương biểu, việc nhập học, việc xuất qu�n, việc an t�ng... việc g� thường cũng bắt đầu l�m việc g�, hoặc động thổ hoặc xuất h�nh, hoặc khai b�t, khai ấn... lại cần xem ng�y lắm. Đến những việc vụn vặt như cạo đầu xỏ tai cho trẻ thơ, việc tắm gội, may �o... cũng c� người cẩn thận qu� trong k�n ng�y.

K�n th� phải xem đến lịch. S�ch lịch do to� kh�m thi�n gi�m soạn ra. Mỗi năm về ng�y mồng một th�ng chạp, Ho�ng Đế ngự điện khai tr�o, c�c quan Kh�m thi�n gi�m cung tiến Hiệp Kỷ Lịch, rồi kh�m mạng vua m� ban lịch khắc nơi...

... Ban lịch trọng thể nhất l� để cho thi�n hạ biết ch�nh x�c nhất tiết kh�, th�ng thiếu th�ng đủ, ng�y tốt ng�y xấu, để tu�n h�nh được đều nhau.

Đại để ng�y n�o c� nhiều sao c�t tinh như thi�n đức, nguyệt đức, thi�n �n, thi�n hỷ... hoặc l� ng�y trực khai, trực kiến, trực b�nh, trực m�n th� l� ng�y tốt. Ng�y n�o c� những sao hung t�nh như sao tr�ng tang, tr�ng phục, thi�n h�nh, nguyệt ph� th� l� ng�y xấu.

Ki�ng nhất l� ng�y s�t chủ, ng�y thụ tử, việc g� cũng phải tr�nh. Mỗi th�ng c� ba ng�y l� ng�y năm, mười bốn, hai mươi ba, gọi l� ng�y nguyệt kỵ, việc g� cũng n�n ki�ng v� nhất l� n�n ki�ng nhập ph�ng. Trong một năm lại c� mười ba ng�y gọi l� ng�y Dương c�ng kỵ nhật, hết thảy việc g� cũng phải tr�nh những ng�y ấy.

Những ng�y ấy l�:

Ng�y 13 th�ng gi�ng
Ng�y 11 th�ng hai
Ng�y 9 th�ng ba
Ng�y 7 th�ng tư
Ng�y 5 th�ng năm
Ng�y 3 th�ng 6
Ng�y 8, 29 th�ng bảy
Ng�y 27 th�ng t�m
Ng�y 25 th�ng ch�n
Ng�y 23 th�ng mười
Ng�y 21 th�ng một
Ng�y 19 th�ng chạp

Hễ phạm phải ng�y ấy th� việc g� cũng hư hỏng kh�ng th�nh.
Ph�m việc lại cần k�n ng�y hợp mệnh, m� ki�ng ng�y tuổi.
Ngoại giả lại c�n những ng�y thập linh, ng�y đức hợp l� tốt, ng�y thập �c đại bại, ng�y tứ lỵ, ng�y tứ tuyệt l� xấu
N�i qua m�� việc d�n gian cần d�ng n�n k�n n�n kỵ.

Cưới xin n�n t�m ng�y thi�n đức, nguyệt đức, kỵ ng�y trực ph�, trực nguy. L�m nh� n�n t�m ng�y thi�n �n. Thi�n hỷ, kỵ ng�y thi�n hoả, địa hoả v� ng�y kim l�u. Xuất h�nh n�n t�m ng�y lộc m�, ho�ng đạo, kỵ ng�y trức ph�, trực bế. An t�ng n�n t�m ng�y thi�n hỷ, thi�n đức, kỵ ng�y tử kh� quan ph�...

C�n như k�n giờ th� việc g� l�c mới bắt đầu như l�c mới xuất h�nh, l�c mới ra ng� đi cưới, l�c mới dựng nh�, l�c hạ huyệt... Thường đều k�n lấy giờ ho�ng đạo. Ph�p t�nh giờ ho�ng đạo phải nhớ bốn c�u thơ:

Dần, th�n gia t�; m�o dậu dần
Th�n, tuất tầm th�n: t� ngọ th�n;
Tị, hợi thi�n cương tầm ngọ vị
Sửu m�i t�ng tuất định kỳ ch�n

Lại cần phải nhớ hai c�u:

Đạo viễn kỷ thời th�ng đạt
Lộ dao h� nhật ho�n tr�nh.

L�c đ�nh giờ trước hết phải biết ng�y g�, rồi d�ng hai c�u thơ dưới m� bấm theo giờ ở bốn c�u thơ tr�n. Hễ bấm m� gặp cung n�o c� chữ "đạo, viễn, th�ng, đạt, dao ho�n" th� giờ ấy l� giờ ho�ng đạo...
... X�t ph�p chọn ng�y, từ đời Đường, Ngu, Tam đại đ� c�. Song khi bấy giờ th� chỉ tuỳ việc m� chọn ng�y: Nội sự dụng nhu, ngoại sự dụng cương. Nội sự l� việc trong như việc tế tự cưới xin... th� d�ng những ng�y �m can l� c�c ng�y: ất, đinh, kỷ, t�n, qu�. Ngoại sự l� việc ngo�i như đ�nh dẹp, giao thiệp... th� d�ng ng�y dương can l� c�c ng�y: Gi�p, b�nh, mậu, canh, nh�m. D�ng như thế chỉ c� � l�m c�c việc �m �i, ho� nh� th� theo về ng�y �m, việc cứng c�p mạnh mẽ th� theo về ng�y dương, nghĩa k�n lấy ng�y c� ch�t � nghĩa hợp với nhau m� th�i.

Đến đời sau c�c nh� �m dương thuật số mỗi ng�y mới b�y th�m ra ng�y tốt, ng�y sao xấu, ng�y n�y n�n l� việc nọ, ng�y kia n�n l�m việc kia. Hết ng�y rồi lại c� giờ sinh, giờ hợp, giờ xung, giờ khắc, động l�m việc g� cũng phải xem ng�y, k�n giờ, thực l� một việc phiền to�i qu�. Đ� đ�nh l�m việc g� cũng n�n cẩn thận, m� chọn từng ng�y, k�n từng giờ m� ph� c�u nệ kh� chịu. M� x�t cho kỹ th� c� �ch g� đ�u, chẳng qua việc th�nh hay bại cốt do ở người chớ c� quan hệ g� ng�y tốt hay ng�y xấu. Nếu cứ chọn ng�y giờ m� n�n việc th� kh�ng cần g� phải d�ng đến sức người nữa hay sao ?

(Tr�ch "Việt Nam phong tục" Phan Kế B�nh )
*

[giavui]

3. Thế n�o l� �m dương, ngũ h�nh?

* Thế n�o l� "�m dương"?

�m v� dương theo kh�i niệm cổ sơ kh�ng phải l� vật chất cụ thể, kh�ng gian cụ thể m� l� thuộc t�nh của mọi hiện tượng, mọi sự vật trong to�n vũ trụ cũng như trong từng tế b�o, từng chi tiết. �m v� dương l� hai mặt đối lập, m�u thuẫn thống nhất, trong dương c� mầm mống của �m v� ngược lại.

* Thế n�o l� "Ngũ h�nh"?

Theo thuyết duy vật cổ đại, tất cả mọi vật chất cụ thể được tạo n�n trong thế giới n�y đều do năm yếu tố ban đầu l� nước, lửa, đất, c�y cỏ v� kim loại. Tức năm h�nh thuỷ, hoả, thổ, mộc, kim. Để gi�p c�c bạn dể nhớ ngũ h�nh tương sinh v� tương khắc, ch�ng t�i n�u th� dụ mộc mạc đơn giản theo vần thơ như sau:

Ngũ h�nh sinh: thuộc lẽ thi�n nhi�n.

Nhờ nước c�y xanh mọc lớn l�n (thuỷ sinh mộc)
C�y cỏ l�m mồi nhen lửa đỏ (mộc sinh hoả)
Tro t�n t�ch lại đất v�ng th�m (hoả sinh thổ)
L�ng đất tạo n�n kim loại trắng (thổ sinh kim)
Kim loại v�o l� chảy nước đen (kim sinh thuỷ)

Ngũ h�nh tương khắc: lẽ xưa nay

Rễ cỏ đ�m xuy�n lớp đất d�y (mộc khắc thổ)
Đất đắp đ� cao ngăn nước lũ (thổ khắc thuỷ)
Nước dội nhiều nhanh dập lửa ngay (thuỷ khắc hoả)
Lửa l� nung chảy đồng sắt th�p (hoả khắc kim)
Th�p cứng r�n dao chặt cỏ c�y (kim khắc mộc)

Thuyết �m dương

Căn cứ nhận x�t l�u đời về giới thiệu tự nhi�n, người xưa đ� nhận x�t thấy sự biến ho� kh�ng ngừng của sự vật (th�i cực sinh lưỡng nghi, lương nghi sinh tứ tượng, tứ tượng sinh b�t qu�i. Lưỡng nghi l� �m v� dương, tứ tượng l� th�i �m, th�i dương, thiếu �m v� thiếu dương. B�t qu�i l� c�n, khảm, cấn, chấn, tốn, ly, kh�n v� đo�i).
Người ta c�n nhận x�t thấy rằng cơ cấu của sự biến ho� kh�ng ngừng đ� l� ức chế lẫn nhau, gi�p đỡ, ảnh hưởng lẫn nhau, nương tựa lẫn nhau v� th�c đẩy lẫn nhau.

Để biểu thị sự biến ho� kh�ng ngừng v� qui luật của sự biến ho� đ�, người xưa đặt ra "thuyết �m dương".
�m dương kh�ng phải l� thứ vật chất cụ thể n�o m� thuộc t�nh m�u thuẫn nằm trong tất cả mọi sự vật, n� giải th�ch hiện tượng m�u thuẫn chi phối mọi sự biến ho� v� ph�t triển của sự vật.
N�i chung, ph�m c�i g� c� t�nh chất hoạt động, hưng phấn, tỏ r�, ở ngo�i, hướng l�n, v� h�nh, n�ng rực, s�ng ch�i, rắn chắc, t�ch cực đều thuộc dương.

Tất cả những c�i g� trầm tĩnh, ức chế, mờ tối, ở trong, hướng xuống, l�i lại, hữu h�nh, lạnh lẽo, đen tối, nhu nhược, ti�u cực đều thuộc �m.

Từ c�i lớn như trời, đất, mặt trời, mặt trăng, đến c�i nhỏ như con s�u, con bọ, c�y cỏ, đều được qui v�o �m dương.
V� dụ về thi�n nhi�n thuộc dương ta c� thể kể: Mặt trời, ban ng�y, m�a xu�n, m�a h�, đ�ng, nam, ph�a tr�n, ph�a ngo�i, n�ng, lửa, s�ng. Thuộc �m ta c�: Mặt trăng, ban đ�m, m�a thu, m�a đ�ng, t�y, bắc, ph�a dưới, ph�a trong, lạnh nước, tối.
Trong con người, dương l� m� ngo�i, sau lưng, phần tr�n, lục phủ, kh�, vệ; �m l� m� trong, trước ngực v� bụng, phần dưới ngũ tạng, huyết, vinh.
�m dương tuy bao h�m � nghĩa đối lập m�u thuẫn nhưng c�n bao h�m cả � nghĩa nguồn gốc ở nhau m� ra, hỗ trợ, chế ước nhau m� tồn tại. Trong �m c� mầm mống của dương, trong dương lại c� mầm mống của �m.
(Tr�ch "C�y thuốc vị thuốc VN." của Đỗ tất Lợi)

Thuyết ngũ h�nh

Thuyết ngũ h�nh về căn bản cũng l� một c�ch biểu thị luật m�u thuẫn đ� giới thiệu trong thuyết �m dương, nhưng bổ xung v� l�m cho thuyết �m dương ho�n bị hơn.
Ngũ h�nh l� : Kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ.
Người xưa cho rằng mọi vật trong vũ trụ đều chỉ cho 5 chất phối hợp nhau m� tạo n�n.
Theo t�nh chất th� thuỷ l� lỏng, l� nước th� đi xuống, thấm xuống. Hoả l� lửa th� b�ng ch�y, bốc l�n.
Mộc l� gỗ, l� c�y th� mọc l�n cong hay thẳng.
Kim l� kim loại, thuận chiều hay đổi thay.
Thổ l� đất th� để trồng trọt, g�y giống được.

Tinh thần cơ bản của thuyết ngũ h�nh bao gồm hai phương diện gi�p đỡ nhau gọi l� tương sinh v� chống lại nhau gọi l� tương khắc. Tr�n cơ sở sinh v� khắc lại th�m hiện tượng chế ho�, tương thừa, tương vũ. Tương sinh, tương khắc, chế ho�, tương thừa, tương vũ biểu thị mọi sự biến ho� phức tạp của sự vật.
Luật tương sinh: Tương sinh c� nghĩa l� gi�p đỡ nhau để sinh trưởng. Đem ngũ h�nh li�nhệ với nhau th� thấy 5 h�nh c� quan hệ x�c tiến lẫn nhau, nương tựa lẫn nhau.

Theo luật tương sinh th� thuỷ sinh mộc, mộc sinh hoả, hoả sinh thổ, thổ sinh kim, kim sinh thuỷ, thuỷ lại sinh mộc v� cứ như vậy tiếp diễn m�i. Th�c đẩy sự ph�t triển kh�ng bao giờ ngừng. Trong luật tương sinh của ngũ h�nh c�n bao h�m � nữa l� h�nh n�o cũng c� quan hệ vệ hai phương diện: C�i sinh ra n� v� c�i n� sinh ra, tức l� quan hệ mẫu tử. V� dụ kim sinh thuỷ th� kim l� mẹ của thuỷ, thuỷ lại sinh ra mộc vậy mộc l� con của Thuỷ.

Trong quan hệ tương sinh lại c� quan hệ tương khắc để biều hiện c�i � thăng bằng, giữ g�n lẫn nhau.
Luật tương khắc: Tương khắc c� nghĩa l� ức chế v� thắng nhau. Trong qui luật tương khắc th� mộc khắc thổ, thổ lại khắc thuỷ, thuỷ lại khắc hoả, hoả lại khắc kim, kim khắc mộc, v� mộc khắc thổ v� cứ như vậu lại tiếp diễn m�i.
Trong t�nh trạng b�nh thường, sự tưong khắc c� t�c dụng duy tr� sự thăng bằng, nhưng nếu tương khắc th�i qu� th� l�m cho sự biến ho� trở lại kh�c thường.

Trong tương khắc, m�ĩ h�nh cũng lại c� hai quan hệ:Giữa c�i thắng n� v� c�i n� thắng. V� dụ mộc th� n� khắc thổ, nhưng lại bị kim khắc n�.
Hiện tượng tương khắc kh�ng tồn tại đơn độc; trong tương khắc đ� c� ngụ � tương sinh, do đ� vạn vật tồn tại v� ph�t triển.
Luật chế h�a: Chế ho� l� chế ức v� sinh ho� phối hợp với nhau. Trong chế ho� bao gồm cả hiện tượng tương sinh v� tương khắc. Hai hiện tượng n�y gắn liền với nhau.
Lẽ tạo ho� kh�ng thể kh�ng c� sinh m� cũng kh�ng thể kh�ng c� khắc. Kh�ng c� sinh th� kh�ng c� đ�u m� nảy nở; kh�ng c� khắc th� ph�t triển qu� độ sẽ c� hại. Cần phải c� sinh trong khắc, c� khắc trong sinh mới vận h�nh li�n tục, tương phản, tương th�nh với nhau.

Quy luật chế ho� ngũ h�nh l�:

Mộc khắc thổ, thổ sinh kim, kim khắc mộc.
Hoả khắc kim, kim sinh thuỷ, thuỷ khắc hoả.
Thổ khắc thuỷ, thuỷ sinh mộc, mộckhắc thổ.
Kim khắc mộc, mộc sinh hoả, hoả khắc kim.
Thuỷ khắc hoả, hoả sinh thổ, thổ khắc thuỷ.

Luật chế ho� l� một kh�u trọng yếu trong thuyết ngũ h�nh. N� biểu thị sự c�n bằng tất nhi�n phải thấy trong vạn vật. Nếu c� hiện tượng sinh khắc th�i qu� hoặc kh�ng đủ th� sẽ xảy ra sự biến ho� kh�c thường. Coi bảng dưới đ�y ch�ng ta thấy mỗi h�nh đều c� mối li�n hệ bốn mặt. C�i sinh ra n�, c�i n� sinh ra, c�i khắc n� v� c�i bị n� khắc.

V� dụ: Mộc khắc thổ nhưng thổ sinh kim, kim lại khắc mộc. Vậy như nếu mộc khắc thổ một c�ch qu� đ�ng, th� con của thổ l� kim tất nhi�n nổi dậy khắc mộc kiểu như con b�o th� cho mẹ. Nghĩa l� bản th�n c�i bị khắc c� đầy đủ nh�n tố chống lại c�i khắc n�.Cho n�n, mộc khắc thổ l� để tạo n�n t�c dụng chế ức, m� duy tr� sự c�n bằng. Khắc v� sinh đều cần thiết cho sự giữ g�n thế c�n bằng trongthi�n nhi�n.

Cũng trong bảng quan hệ chế ho�, ch�ng ta thấy mộc sinh hoả; nếu chỉ nh�n h�nh mộc kh�ng th�i, th� như mộc g�nh trọng tr�ch g�y dựng cho con l� hoả, nhưng nhờ c� hoả mạnh, hạn chế bớt được sức của kim l� một h�nh khắc mộc. Như vậy mộc sinh con l� hoả, nhưng nhờ c� con l� hoả mạnh m� hạn chế bớt kim l�m hại mộc do đ� mộc giữ vững cương vị


*

[giavui]

4. Thi�n can, địa chi l� g�?

* Mười thi�n can: Theo thứ tự từ 1 đến 10 l�:

Gi�p(1), ất (2), b�nh (3), đinh(4), mậu (5) kỷ (6), canh(7), t�n (8), nh�m (9), qu� (10).
- Số lẻ l� dương can (gi�p, b�nh mậu, canh, nh�m)
- Số chẵn l� �m (ất, đinh, kỷ, t�n, qu�)
- Ng�y lẻ (dương can) l� ng�y cương (đối ngoại)
- Ng�y chẵn (�m can) l� ng�y cương (đối nội)
- Những cặp đối xung: Gi�p v� kỷ, ất v� canh, b�nh v� t�n, đinh v� nh�m, mậu v� qu�.

* Mười hai địa chi:

Theo thứ tự từ 1 đến 12 l� : T� (1), sửu (2), dần (3) , m�o (4), th�n (5), tỵ (6), ngọ (7), m�i (8), th�n (9),dậu (10), tuất (11), hợi (12).
- Số lẻ l� dương chi chỉ kết hợp với �m can.
- V� dụ: Gi�p t�, canh ngọ....
- Số chẵn l� �m chi chỉ kết hợp với �m can

V� dụ: T�n sửu, qu� m�i...

- Những cặp đối xung: T� v� ngọ, sửu v� m�i, dần v� th�n, m�o v� dậu, th�n v� tuất, tị v� hợi (nghĩa l� hơn k�m nhau 6).

- Tương hợp: c� hai loại, nhị hợp v� tam hợp.

Nhị hợp: T� - sửu, M�o - tuất, Tị - th�n, Dần- hợi, Th�n- dậu, Ngọ- m�i
Tam hợp: Th�n - t� - th�n, Dần - ngọ- tuất, Hơi- m�o - m�i, Tị -dậu - sửu

Như vậy mỗi chi chỉ c� một xung (v� dụ t� xung ngọ), ba hợp (v� dụ t� hợp sửu, t� hợp với th�n v� th�n)


http://www.vietfreefun.com/extras/upload/images/1289085248_4p012l0.gif
http://www.vietfreefun.com/extras/upload/images/1289320551_batquaixoay.gifVIETFREEFUNhttp://www.vietfreefun.com/extras/upload/images/1289320551_batquaixoay.gif