hienchanh
11-19-2010, 04:54 PM
:cool:
Ru phong trn nghĩa trang cc Thi Gim
C lẽ, họ l lớp người chiếm số lượng t nhất (v khng thể xc định) trong đời sống x hội Phong kiến . Họ khng thuộc về bất kỳ một giai cấp X hội no , bởi sinh ra để lm n bộc , nhưng n sủng v quyền hạn đạt được rất lớn , đi khi cn lấn t cả cc bậc Cng hầu .
Họ l cc Thi Gim . Suốt đời sống trong cung cấm nhưng khng được bn dự việc triều đnh , chẳng thuộc hng quan lại , cũng khng mấy khi l mặt ra đường , tn tuổi họ khng thuộc về chnh sử . Khng c con ci nối di , số phận cn bắt buộc họ phải chối bỏ họ hng thn quyến , nn khi la đời họ cũng chẳng c người khi hương . Sinh ra trong khiếm khuyết , cc thi gim ra đi trong qun lng . Vết tch duy nhất về họ cn lưu lại đến ngy nay l vi mươi ngi mộ ẩn sau 4 bức tường ru phủ nằm trong khun vin cha Từ Hiếu ( TP Huế), một ngi cha cn được gọi bằng ci tn khc l " cha Thi Gim " ..
CẤM CUNG CỐ SỬ
Người đời , nhất l cnh đn ng , thường bảo "sướng như vua " để by tỏ lng ao ước v nỗi … ghen tị về một sự hưởng thụ vương giả khi bn cạnh c hng trăm cung tần , mỹ nữ chờ đợi v chiều chuộng .
Thế nhưng , những ng vua thực sự th chưa chắc đ nghĩ thế . Thậm ch đời sống đế vương trong chốn hậu cung đối với họ cn l nỗi khổ ải , cực hnh . Vua Gia Long ( 1762-1820) ,người c tới hng chục năm bn tẩu , chinh chiến , trước khi đoạt được quyền lực v ngai vng (1802), khi ln lm vua c hơn 100 phi thứ cung tần , đ từng phải ngữa mặt than : " Trị nước cn dể dng hơn,khng kh nhọc bằng trị chốn nội cung của mnh " .
Trong một lần "gii by tm sự "ring tư với J.B . Chaigneau , một cận thần người Php của mnh ,vua Gia Long đ lắc đầu ngao ngn :" Khanh khng thể tưởng tượng ci g đang đợi trẫm ở đấy (chốn hậu cung) đu . Vo trong đ trẫm phải gặp một lũ quỷ sứ thật sự . Chng ci vả nhau, cấu x nhau , phỉ bng nhau v sau đ tất cả cng chạy đến cầu xin trẫm phn xử … Trẫm sẽ ở giữa một đm yu phụ lm trẫm điếc tai , nhức c ".
Tuy khốn khổ v số lượng "cc b " qu dư thừa , qu nhiễu sự nhưng vua Gia Long cũng như tất cả cc ng vua khc của triều Nguyễn vẩn khng thể loại bỏ bớt số lượng phi tần , bởi lẽ, họ đều l con gi của cc quan Đại thần đang nắm giữ cc vị tr " lương đống " của quốc gia , được vua đồng " nạp thiếp" như một lời hứa bảo đảm địa vị chnh trị hoặc một thứ n sủng .
Theo thời gian , d tuổi tc của vua ngy một tăng th hằng năm , cc vị đại thần vẩn tiếp tục đem dng cc c con gi xinh đẹp vừa chớm tuổi cập k của mnh ln cho "ngi ngự" . Để bảo đảm khng xảy ra bất ha , hiềm khch , chia rẽ giữa đm trọng thần , cc bậc đế vương lại đnh nhắm mắt chấp nhận thm một mớ " quỷ sứ " vốn đ đầy kn trong tam cung , lục viện .
Trong thực tế,cc hong đế triều Nguyễn như Gia Long,Minh Mạng ,Thiệu Trị ,Tự Đức, Đồng Khnh …mổi người đều c hơn 100 phi tần . Trong số ny ngi "qun qun" thuộc về vua Minh Mạng .ng c đến 236 b vợ . Ngay sau khi vua Minh Mạng đăng quang (14/02/1820 ) quan ngự y L Quốc Chước đ chế ra một thứ rượu bổ c cng dụng gip vua " nhất dạ ngũ giao tam hữu tử " v kch thch tiu ho , bồi bổ sức khoẻ . Cng dụng của thứ thuốc bổ ny như thế no , người phm khng phải l vua ,khng được dng e kh biết nhưng thật sự l vua Minh Mạng đ c đến 142 hong tử v cng cha .
Vua Đồng Khnh cũng c trn 100 b vợ nhưng chỉ hạ sinh được 4 hong tử v 2 cng cha .
Vua Tự Đức thậm ch cn đng buồn hơn , hơn 100 b vẩn khng c con . ng phải nui ba người con nui ,sau ny đều ln ngi hong đế .Người thứ nhất l Ưng Chn (1852-1885) ,con trai của Hường Y (Thoại Thi Vương ), ln ngi trở thnh vua Dục Đức , ở ngi chỉ 3 ngy đ bị Tn Thất Thuyết v Nguyễn Văn Tường truất ngi v bức tử . Người thứ hai l Ưng Đăng (1869-1884) con thứ ba của Hồng Cai (Kiến Thi Vương) lm vua lấy nin hiệu l Kiến Phc ,ở ngi 8 thng th bị bệnh ,băng h .Người thứ ba l Ưng Kỷ (1864-1889),con trai trưởng của Hồng Cai,sau khi vua Hm Nghi bn tẩu (14/09/1885 ),được người Php đưa ln lm vua ,lấy hiệu l Đồng Khnh ,ở ngi được 4 năm th mất.
THN PHẬN NHỮNG KẺ MẶC O XANH
Để tổ chức quản l đm cung tần mỹ nữ qu đng đc v rắc rối nơi hậu cung , một lớp thi gim đ được đưa vo Tử Cấm Thnh .Cng việc của họ l hầu hạn nh vua trong cc việc lin quan đến chuyện gối chăn . Họ phải sắp xếp thứ tự,ln danh sch cc phi, tần v sắp xếp lịch, giờ để vua " ngự dm ", ghi chp lại danh tnh cc b phi đ cng với giờ giấc , ngy thng cẩn thận để sau ny nếu b phi c con với vua sẽ được xc nhận , trnh sự nhầm lẩn tai hại c thể xảy ra . Một số thi gim khc được điều sang phục dịch , hầu hạ cc cung phi go bụa của vua đời trước tại cc lăng tẩm .
Để phn biệt với lớp quan lại khc , họ được cấp một loại trang phục ring bằng lụa xanh , dệt hoa trước ngực , đội một thứ mũ cứng hoặc khăn đng .Khi sống, họ lo phục dịch trong Tử Cấm thnh hoặc lăng tẩm . Đến khi gi yếu , họ buộc phải rời Đại Nội , ra dưỡng bệnh hoặc nằm chờ chết tại một ta nh ở pha bắc Hong thnh , gọi l cung Gim Viện, khng được chết cng nơi vốn l chốn dnh ring cho vua cha hoặc Hong gia.
Dưới triều Gia Long, cc thi gim vẩn được tham gia quốc sự . Ngay từ khi mới xưng vương ở miền Nam(1780) Nguyễn nh đ đặc biệt tin cẩn , cất nhắc một thi gim tn l l Văn Duyệt .
Ph Gia Long lập đưọc nhiều cng trạng nn khi Gia Long ln ngi , L Văn Duyệt được phong Tổng Trấn Gia Định thnh , thực quyền như một vị ph vương tại phương Nam.
Theo bi viết của Cng sứ A. Laborde đăng trong tập 5 bộ B.A.K.H ( Những người bạn của cố đ Huế) xuất bản năm 1918 th đến triều Minh Mạng ,Tả Qun L Văn Duyệt bị Tn vương ght bỏ v ng ủng hộ Hong Tử Anh , chu nội của dng chnh ln ngi vua , phản đối sự kế vị vua Gia Long của Minh Mạng ( Hong tử Đảm).Tả qun cn cng khai chỉ trch thi độ " bi Ty " -ngược với vua Gia Long - của vua Minh Mạng .
Tuy nhin do uy tn v vị tr của L Văn Duyện tại Nam Kỳ qu lớn nn sau khi ng mất ( 1832) ,hnh động trả th của vua Minh Mạng mới diển ra . Hng loạt b con thn thch ,tay chn của L Văn Duyệt đ bị bi chức , tống ngục ,dẫn đến cuộc bạo loạn của L Văn Khi ,con nui của L Văn Duyệt .Tuy nhin chỉ trong một thời gian ngắn, cuộc bạo loạn của L Văn Khi bị dập tắt .
Từ mối c cảm ny , đồng thời để hạn chế sự lộng hnh của cc thi gim , ngy 17 thng 3 năm 1836, vua Minh Mạng đ ban bố một tờ dụ khắc vo bia Văn Miếu ,trong đ c quy định r cc thi gim tuyệt đối khng được tham gia triều chnh , khng được xếp vo hng quan lại. Thay vo đ , đội ngũ thi gim được chia thnh 5 đẳng trật : Thủ đẳng , thứ đẳng,trung đẳng, đẳng v hạ đẳng , mổi đẳng trật lại chia thnh hai cấp với bổng lộc hng thng từ 24 quan tiền ,24 bt gạo đến 72 quan tiền v 48 bt gạo .Đến đời vua Thnh Thi năm thứ hai (1890) chế độ lương trả bằng tiền v gạo bị xo bỏ, thay bằng lương trả bằng tiền với 7 mức, từ 180 đồng đến 540 đồng /năm .
Tuy bản thn khng đạt được vinh dự như hng quan tước,song cc thi gim vẩn c thể đem lại cho cha mẹ, họ hng của họ những quyền lợi nhất định . Những thi gim thuộc 3 đẳng trật cao nhất ( Quảng vụ, Điển sự, Kiểm sự v Phụng nghi ) c thể xin chức Nhiu Phụ (cho cha) hoặc Miễn Nhiu ( cho em, chu) để họ được miển thuế cả đời . Dưới ba bậc ny,cc thi gim khng được xin cho cha , chỉ được xin cho em hoặc chu .
C hai loại thi gim l: gim sinh v gim lặt . Gim lặt l những người bnh thường , chấp nhận bị thiến để được vo cung sống bn cạnh hầu hạ cc b , đề phng xảy ra ' sự cố " .Gim sinh l những người bẩm sinh ngay từ khi mới cho đời đ khng c sinh thực kh d của đn ng hay của đn b .
Luật triều Nguyễn năm Minh Mạng thứ 16 (1836) quy định khi c gim sinh cho đời , cha mẹ đứa trẻ phải bo ngay cho lng ,x để lập danh sch bo ln cho Bộ Lễ nắm .Khi đứa trẻ ln 10, Bộ Lễ sẽ đưa n vo cung ,dạy dổ đứa trẻ đầy đủ những lễ nghi phức tạp về kiến thức,cch xử sự trong hong cung để khi n lớn ln th tuyển vo đội qun thi gim . Lng no dấu diếm " gim sinh " sẽ bị phạt nặng .
Lng no c gim sinh nghiễm nhin sẽ được miễn thuế 3 năm, xem như c đại phc .V thế những đứa trẻ gim sinh bị khiếm khuyết khng những khng bị coi thường m cn được dn lng cung knh gọi l " ng Bộ " . Ti liệu của Cng sứ A . Laborde ghi nhận,trong dn qu một số vng,người ta vẩn thường bảo nhau bằng cu cửa miệng :"Ăn m đẻ "ng Bộ " cho lng nhờ " (!) .
Ước lượng ở giai đoạn đầu triều Nguyễn mỗi thời thường xuyn c khoảng 200 người . Cả gim sinh lẩn gim lặt . Đến thời vua Thnh Thi (1879-1954) số lượng thi gim giảm hẳn, chỉ cn 15 người .Vua Duy Tn (1899-1945) chỉ duy nhất một lần " nạp thiếp " ( b Hong Qu Phi Mai Thị Vng ) cho nn cc thi gim bị … thất nghiệp . Đến năm 1914,việc tuyển chọn thi gim thực sự chấm dứt , chỉ cn lại 9 vị được lưu lại trong cung để sống nốt những ngy cuối cng của năm thng tuổi gi .
Vua Khải Định (1885-1925) thể chất ốm yếu ,hầu như khng muốn chuyện phng the . ng chỉ c duy nhất một người con l Hong tử Vĩnh Thuỵ , ln ngi lấy nin hiệu l Bảo Đại .( Việc Hong tử Vĩnh Thuỵ c thực sự l con ruột cuả vua Khải Định hay khng hiện vẩn l nghi vấn,tuy nhin việc ny khng thuộc phạm vi bi viết ny nn xin miễn bn ,ch thch của AB ) .
Vị hong đế cuối cng ny của triều Nguyễn nổi tiếng đo hoa . Nhưng năm 1934,dưới sự sắp xếp của Khm sứ Trung Kỳ Charles -người đỡ đầu của Bảo Đại trong thời gian học tập ở Php – ng đ cưới c Nguyễn Hữu Thị Lan , vốn l con gi một gia đnh cng gio ton tng nn chuyện đa th –trn hnh thức- Bảo Đại đnh chịu bị …cấm tiệt .Do đ dưới triều hai ng vua ny,việc khi phục lại đội ngũ thi gim đ trở nn khng cần thiết ,cũng khng cn ai bn ci tới . Vĩnh viễn , một lớp người từng tồn tại cả ngn năm trong lịch sử phong kiến Việt Nam đ thật sự biến mất .
PHẾ TCH V HỒI ỨC
Trải qua du bể , cửu đỉnh vẩn đứng sừng sững trong Thế Miếu . Rải rc trong cc sn rồng xưa vẩn cn đi chiếc vạc đồng nặng ngn cn đứng uy nghi với thời gian . Những dấu chứng quyền lực của một vương triều vẩn cn đứng đ nhưng khng ngăn được thin tai , bom đạn…những tn ph của thời gian v lịch sử , biến lăng tẩm đền đi xưa thnh phế tch , khng ngăn được hoa qu , cỏ dại từ những xm ngho của bch tnh l dn suồng sả mọc ln chiếm chổ những lầu rồng bệ ngọc của một vương triều . Tam cung , lục viện khng cn , Cung Gim Viện , nơi ở của cc thi gim xưa chỉ cn lại một nền gạch đổ nt . Ci cn lại chỉ l đi cht hoi niệm ngậm ngi về một lớp người mang thn phận của " những chiếc bng ".
http://i389.photobucket.com/albums/oo333/badmonks/thai-giam.gif
5 vị thi gim đứng ngồi bn thềm Đại Nội
Hnh ảnh của cc thi gim cn lưu lại đến tận ngy nay l một vi tấm ảnh trn những tấm bưu thiếp do Collection Dieulefils , H Nội ấn hnh năm 1908 . Pha mặt sau của một tấm bưu thiếp c ảnh của 5 vị thi gim đứng ngồi bn thềm Đại Nội do nh nghin cứu Phan Thuận An sưu tầm được , c bt tch của một du khch Php thời đ , m tả cc thi gim triều Nguyễn như sau : " Người ta gọi những thi gim l những người c danh vọng trong thnh .Ni đng hơn,họ l những người tai to mặt lớn .Đ l những người đặc biệt trong dn chng An Nam .Cũng như cc đồng hương của họ,những người thi gim đội khăn đng chứ khng che mặt như kiểu cc tn đồ cng gio ở bn Php của ta. Ngược lại,họ để lộ mặt mũi,hnh dung rất r rng.
Ngoi ra những người hoi cổ cn c thể tm thm được một di tch hiếm hoi khc về cc thi gim . Đ l cha Từ Hiếu ở ni Dương Xun ,TP Huế ,cch Tử Cấm thnh 5 km về pha ty nam . Năm 1843, Ho Thượng Nhất Định đ ln đồi Dương Xun dựng " Thảo Am an dưỡng " đễ tịnh tu v chăm sc Mẹ gi . Năm năm sau ,1848 , Thảo Am an dưỡng được mở rộng v xy dựng quy m , nhờ vo sự ủng hộ lớn của một thi gim tn Chu Phước Năng.
Với sự vận động của vị thi gim ny, Dục Tng Anh Hong đế (Tự Đức ), b Hong Thi hậu Từ Dũ v nhiều đại thần trong triều đ gp tiền của đễ xy dựng cơ ngơi v dự khnh thnh cha . Chnh vua Tự Đức đ ban cho cha tn hiu Từ Hiếu với nghĩa Từ l đức lớn của Phật, Hiếu l hạnh đầu của Phật .
Về sau,một số thi gim khc luờng trước được số phận c đơn hiu hắt của họ lc xế chiếu đ nhiều lần quyn tiền tu bổ , kiến thiết laị cha đễ c chổ nu thn lc tuổi gi . Đến năm 1893 , đời vua Thnh Thi thứ 5 , cha Từ Hiếu được Ho thượng Cương Kỷ trng tu lớn , nhiều thi gim lại tiếp tục quyn tiền đng gp v gởi gắm nguyện được chn cất tại đy .V họ đ được thoả nguyện . Sống hết mnh thờ phượng đấng Qun vương , thc yn lặng nương mnh bn cửa Phật , họ đ khiến người đời gọi cha Từ Hiếu l cha Thi Gim , nơi duy nhất v cuối cng lưu giữ dấu tch cn lại của một lớp người .
Ngy nay,bn phải cha Từ Hiếu vẩn cn một khu nghĩa trang cc thi gim . Sau 4 bức tường ru phủ nằm lẩn khuất giữa rừng đầy cỏ hoang , hoa dại l 23 mộ phần của cc thi gim , trong đ c mộ đ được bốc , vi ba mộ khng để bia , số cn lại l những mộ phần được xy cất tử tế , bia mộ chỉ đơn giản ghi mỗi ci tn người đ khuất m khng ghi g thm , d chỉ một dng năm sinh, năm mất hay qu hương bản qun .
Sống lặng lẽ , họ ra đi cũng lặng lẽ . Những tm sự , buồn vui , phiền muộn của một kiếp người đều theo họ vi su vo đy mộ . Chỉ c tấm bia đ dựng trước cổng nghĩa trang phủ đầy ru l vẩn cn đọc được gip nhn gian biết được về họ chung trong một nỗi niềm . Bia đề :" Trong đời sống , chng ti tm thấy ở đy sự yn bnh . Khi ốm đau , chng ti lui về đy v sau khi chết , chng ti sẽ được chn chung ở đy . D sống hay chết , chng ti vẩn tm thấy được ở đy sự yn bnh ".
Nguyễn Hồng Lam
:cool:
Ru phong trn nghĩa trang cc Thi Gim
C lẽ, họ l lớp người chiếm số lượng t nhất (v khng thể xc định) trong đời sống x hội Phong kiến . Họ khng thuộc về bất kỳ một giai cấp X hội no , bởi sinh ra để lm n bộc , nhưng n sủng v quyền hạn đạt được rất lớn , đi khi cn lấn t cả cc bậc Cng hầu .
Họ l cc Thi Gim . Suốt đời sống trong cung cấm nhưng khng được bn dự việc triều đnh , chẳng thuộc hng quan lại , cũng khng mấy khi l mặt ra đường , tn tuổi họ khng thuộc về chnh sử . Khng c con ci nối di , số phận cn bắt buộc họ phải chối bỏ họ hng thn quyến , nn khi la đời họ cũng chẳng c người khi hương . Sinh ra trong khiếm khuyết , cc thi gim ra đi trong qun lng . Vết tch duy nhất về họ cn lưu lại đến ngy nay l vi mươi ngi mộ ẩn sau 4 bức tường ru phủ nằm trong khun vin cha Từ Hiếu ( TP Huế), một ngi cha cn được gọi bằng ci tn khc l " cha Thi Gim " ..
CẤM CUNG CỐ SỬ
Người đời , nhất l cnh đn ng , thường bảo "sướng như vua " để by tỏ lng ao ước v nỗi … ghen tị về một sự hưởng thụ vương giả khi bn cạnh c hng trăm cung tần , mỹ nữ chờ đợi v chiều chuộng .
Thế nhưng , những ng vua thực sự th chưa chắc đ nghĩ thế . Thậm ch đời sống đế vương trong chốn hậu cung đối với họ cn l nỗi khổ ải , cực hnh . Vua Gia Long ( 1762-1820) ,người c tới hng chục năm bn tẩu , chinh chiến , trước khi đoạt được quyền lực v ngai vng (1802), khi ln lm vua c hơn 100 phi thứ cung tần , đ từng phải ngữa mặt than : " Trị nước cn dể dng hơn,khng kh nhọc bằng trị chốn nội cung của mnh " .
Trong một lần "gii by tm sự "ring tư với J.B . Chaigneau , một cận thần người Php của mnh ,vua Gia Long đ lắc đầu ngao ngn :" Khanh khng thể tưởng tượng ci g đang đợi trẫm ở đấy (chốn hậu cung) đu . Vo trong đ trẫm phải gặp một lũ quỷ sứ thật sự . Chng ci vả nhau, cấu x nhau , phỉ bng nhau v sau đ tất cả cng chạy đến cầu xin trẫm phn xử … Trẫm sẽ ở giữa một đm yu phụ lm trẫm điếc tai , nhức c ".
Tuy khốn khổ v số lượng "cc b " qu dư thừa , qu nhiễu sự nhưng vua Gia Long cũng như tất cả cc ng vua khc của triều Nguyễn vẩn khng thể loại bỏ bớt số lượng phi tần , bởi lẽ, họ đều l con gi của cc quan Đại thần đang nắm giữ cc vị tr " lương đống " của quốc gia , được vua đồng " nạp thiếp" như một lời hứa bảo đảm địa vị chnh trị hoặc một thứ n sủng .
Theo thời gian , d tuổi tc của vua ngy một tăng th hằng năm , cc vị đại thần vẩn tiếp tục đem dng cc c con gi xinh đẹp vừa chớm tuổi cập k của mnh ln cho "ngi ngự" . Để bảo đảm khng xảy ra bất ha , hiềm khch , chia rẽ giữa đm trọng thần , cc bậc đế vương lại đnh nhắm mắt chấp nhận thm một mớ " quỷ sứ " vốn đ đầy kn trong tam cung , lục viện .
Trong thực tế,cc hong đế triều Nguyễn như Gia Long,Minh Mạng ,Thiệu Trị ,Tự Đức, Đồng Khnh …mổi người đều c hơn 100 phi tần . Trong số ny ngi "qun qun" thuộc về vua Minh Mạng .ng c đến 236 b vợ . Ngay sau khi vua Minh Mạng đăng quang (14/02/1820 ) quan ngự y L Quốc Chước đ chế ra một thứ rượu bổ c cng dụng gip vua " nhất dạ ngũ giao tam hữu tử " v kch thch tiu ho , bồi bổ sức khoẻ . Cng dụng của thứ thuốc bổ ny như thế no , người phm khng phải l vua ,khng được dng e kh biết nhưng thật sự l vua Minh Mạng đ c đến 142 hong tử v cng cha .
Vua Đồng Khnh cũng c trn 100 b vợ nhưng chỉ hạ sinh được 4 hong tử v 2 cng cha .
Vua Tự Đức thậm ch cn đng buồn hơn , hơn 100 b vẩn khng c con . ng phải nui ba người con nui ,sau ny đều ln ngi hong đế .Người thứ nhất l Ưng Chn (1852-1885) ,con trai của Hường Y (Thoại Thi Vương ), ln ngi trở thnh vua Dục Đức , ở ngi chỉ 3 ngy đ bị Tn Thất Thuyết v Nguyễn Văn Tường truất ngi v bức tử . Người thứ hai l Ưng Đăng (1869-1884) con thứ ba của Hồng Cai (Kiến Thi Vương) lm vua lấy nin hiệu l Kiến Phc ,ở ngi 8 thng th bị bệnh ,băng h .Người thứ ba l Ưng Kỷ (1864-1889),con trai trưởng của Hồng Cai,sau khi vua Hm Nghi bn tẩu (14/09/1885 ),được người Php đưa ln lm vua ,lấy hiệu l Đồng Khnh ,ở ngi được 4 năm th mất.
THN PHẬN NHỮNG KẺ MẶC O XANH
Để tổ chức quản l đm cung tần mỹ nữ qu đng đc v rắc rối nơi hậu cung , một lớp thi gim đ được đưa vo Tử Cấm Thnh .Cng việc của họ l hầu hạn nh vua trong cc việc lin quan đến chuyện gối chăn . Họ phải sắp xếp thứ tự,ln danh sch cc phi, tần v sắp xếp lịch, giờ để vua " ngự dm ", ghi chp lại danh tnh cc b phi đ cng với giờ giấc , ngy thng cẩn thận để sau ny nếu b phi c con với vua sẽ được xc nhận , trnh sự nhầm lẩn tai hại c thể xảy ra . Một số thi gim khc được điều sang phục dịch , hầu hạ cc cung phi go bụa của vua đời trước tại cc lăng tẩm .
Để phn biệt với lớp quan lại khc , họ được cấp một loại trang phục ring bằng lụa xanh , dệt hoa trước ngực , đội một thứ mũ cứng hoặc khăn đng .Khi sống, họ lo phục dịch trong Tử Cấm thnh hoặc lăng tẩm . Đến khi gi yếu , họ buộc phải rời Đại Nội , ra dưỡng bệnh hoặc nằm chờ chết tại một ta nh ở pha bắc Hong thnh , gọi l cung Gim Viện, khng được chết cng nơi vốn l chốn dnh ring cho vua cha hoặc Hong gia.
Dưới triều Gia Long, cc thi gim vẩn được tham gia quốc sự . Ngay từ khi mới xưng vương ở miền Nam(1780) Nguyễn nh đ đặc biệt tin cẩn , cất nhắc một thi gim tn l l Văn Duyệt .
Ph Gia Long lập đưọc nhiều cng trạng nn khi Gia Long ln ngi , L Văn Duyệt được phong Tổng Trấn Gia Định thnh , thực quyền như một vị ph vương tại phương Nam.
Theo bi viết của Cng sứ A. Laborde đăng trong tập 5 bộ B.A.K.H ( Những người bạn của cố đ Huế) xuất bản năm 1918 th đến triều Minh Mạng ,Tả Qun L Văn Duyệt bị Tn vương ght bỏ v ng ủng hộ Hong Tử Anh , chu nội của dng chnh ln ngi vua , phản đối sự kế vị vua Gia Long của Minh Mạng ( Hong tử Đảm).Tả qun cn cng khai chỉ trch thi độ " bi Ty " -ngược với vua Gia Long - của vua Minh Mạng .
Tuy nhin do uy tn v vị tr của L Văn Duyện tại Nam Kỳ qu lớn nn sau khi ng mất ( 1832) ,hnh động trả th của vua Minh Mạng mới diển ra . Hng loạt b con thn thch ,tay chn của L Văn Duyệt đ bị bi chức , tống ngục ,dẫn đến cuộc bạo loạn của L Văn Khi ,con nui của L Văn Duyệt .Tuy nhin chỉ trong một thời gian ngắn, cuộc bạo loạn của L Văn Khi bị dập tắt .
Từ mối c cảm ny , đồng thời để hạn chế sự lộng hnh của cc thi gim , ngy 17 thng 3 năm 1836, vua Minh Mạng đ ban bố một tờ dụ khắc vo bia Văn Miếu ,trong đ c quy định r cc thi gim tuyệt đối khng được tham gia triều chnh , khng được xếp vo hng quan lại. Thay vo đ , đội ngũ thi gim được chia thnh 5 đẳng trật : Thủ đẳng , thứ đẳng,trung đẳng, đẳng v hạ đẳng , mổi đẳng trật lại chia thnh hai cấp với bổng lộc hng thng từ 24 quan tiền ,24 bt gạo đến 72 quan tiền v 48 bt gạo .Đến đời vua Thnh Thi năm thứ hai (1890) chế độ lương trả bằng tiền v gạo bị xo bỏ, thay bằng lương trả bằng tiền với 7 mức, từ 180 đồng đến 540 đồng /năm .
Tuy bản thn khng đạt được vinh dự như hng quan tước,song cc thi gim vẩn c thể đem lại cho cha mẹ, họ hng của họ những quyền lợi nhất định . Những thi gim thuộc 3 đẳng trật cao nhất ( Quảng vụ, Điển sự, Kiểm sự v Phụng nghi ) c thể xin chức Nhiu Phụ (cho cha) hoặc Miễn Nhiu ( cho em, chu) để họ được miển thuế cả đời . Dưới ba bậc ny,cc thi gim khng được xin cho cha , chỉ được xin cho em hoặc chu .
C hai loại thi gim l: gim sinh v gim lặt . Gim lặt l những người bnh thường , chấp nhận bị thiến để được vo cung sống bn cạnh hầu hạ cc b , đề phng xảy ra ' sự cố " .Gim sinh l những người bẩm sinh ngay từ khi mới cho đời đ khng c sinh thực kh d của đn ng hay của đn b .
Luật triều Nguyễn năm Minh Mạng thứ 16 (1836) quy định khi c gim sinh cho đời , cha mẹ đứa trẻ phải bo ngay cho lng ,x để lập danh sch bo ln cho Bộ Lễ nắm .Khi đứa trẻ ln 10, Bộ Lễ sẽ đưa n vo cung ,dạy dổ đứa trẻ đầy đủ những lễ nghi phức tạp về kiến thức,cch xử sự trong hong cung để khi n lớn ln th tuyển vo đội qun thi gim . Lng no dấu diếm " gim sinh " sẽ bị phạt nặng .
Lng no c gim sinh nghiễm nhin sẽ được miễn thuế 3 năm, xem như c đại phc .V thế những đứa trẻ gim sinh bị khiếm khuyết khng những khng bị coi thường m cn được dn lng cung knh gọi l " ng Bộ " . Ti liệu của Cng sứ A . Laborde ghi nhận,trong dn qu một số vng,người ta vẩn thường bảo nhau bằng cu cửa miệng :"Ăn m đẻ "ng Bộ " cho lng nhờ " (!) .
Ước lượng ở giai đoạn đầu triều Nguyễn mỗi thời thường xuyn c khoảng 200 người . Cả gim sinh lẩn gim lặt . Đến thời vua Thnh Thi (1879-1954) số lượng thi gim giảm hẳn, chỉ cn 15 người .Vua Duy Tn (1899-1945) chỉ duy nhất một lần " nạp thiếp " ( b Hong Qu Phi Mai Thị Vng ) cho nn cc thi gim bị … thất nghiệp . Đến năm 1914,việc tuyển chọn thi gim thực sự chấm dứt , chỉ cn lại 9 vị được lưu lại trong cung để sống nốt những ngy cuối cng của năm thng tuổi gi .
Vua Khải Định (1885-1925) thể chất ốm yếu ,hầu như khng muốn chuyện phng the . ng chỉ c duy nhất một người con l Hong tử Vĩnh Thuỵ , ln ngi lấy nin hiệu l Bảo Đại .( Việc Hong tử Vĩnh Thuỵ c thực sự l con ruột cuả vua Khải Định hay khng hiện vẩn l nghi vấn,tuy nhin việc ny khng thuộc phạm vi bi viết ny nn xin miễn bn ,ch thch của AB ) .
Vị hong đế cuối cng ny của triều Nguyễn nổi tiếng đo hoa . Nhưng năm 1934,dưới sự sắp xếp của Khm sứ Trung Kỳ Charles -người đỡ đầu của Bảo Đại trong thời gian học tập ở Php – ng đ cưới c Nguyễn Hữu Thị Lan , vốn l con gi một gia đnh cng gio ton tng nn chuyện đa th –trn hnh thức- Bảo Đại đnh chịu bị …cấm tiệt .Do đ dưới triều hai ng vua ny,việc khi phục lại đội ngũ thi gim đ trở nn khng cần thiết ,cũng khng cn ai bn ci tới . Vĩnh viễn , một lớp người từng tồn tại cả ngn năm trong lịch sử phong kiến Việt Nam đ thật sự biến mất .
PHẾ TCH V HỒI ỨC
Trải qua du bể , cửu đỉnh vẩn đứng sừng sững trong Thế Miếu . Rải rc trong cc sn rồng xưa vẩn cn đi chiếc vạc đồng nặng ngn cn đứng uy nghi với thời gian . Những dấu chứng quyền lực của một vương triều vẩn cn đứng đ nhưng khng ngăn được thin tai , bom đạn…những tn ph của thời gian v lịch sử , biến lăng tẩm đền đi xưa thnh phế tch , khng ngăn được hoa qu , cỏ dại từ những xm ngho của bch tnh l dn suồng sả mọc ln chiếm chổ những lầu rồng bệ ngọc của một vương triều . Tam cung , lục viện khng cn , Cung Gim Viện , nơi ở của cc thi gim xưa chỉ cn lại một nền gạch đổ nt . Ci cn lại chỉ l đi cht hoi niệm ngậm ngi về một lớp người mang thn phận của " những chiếc bng ".
http://i389.photobucket.com/albums/oo333/badmonks/thai-giam.gif
5 vị thi gim đứng ngồi bn thềm Đại Nội
Hnh ảnh của cc thi gim cn lưu lại đến tận ngy nay l một vi tấm ảnh trn những tấm bưu thiếp do Collection Dieulefils , H Nội ấn hnh năm 1908 . Pha mặt sau của một tấm bưu thiếp c ảnh của 5 vị thi gim đứng ngồi bn thềm Đại Nội do nh nghin cứu Phan Thuận An sưu tầm được , c bt tch của một du khch Php thời đ , m tả cc thi gim triều Nguyễn như sau : " Người ta gọi những thi gim l những người c danh vọng trong thnh .Ni đng hơn,họ l những người tai to mặt lớn .Đ l những người đặc biệt trong dn chng An Nam .Cũng như cc đồng hương của họ,những người thi gim đội khăn đng chứ khng che mặt như kiểu cc tn đồ cng gio ở bn Php của ta. Ngược lại,họ để lộ mặt mũi,hnh dung rất r rng.
Ngoi ra những người hoi cổ cn c thể tm thm được một di tch hiếm hoi khc về cc thi gim . Đ l cha Từ Hiếu ở ni Dương Xun ,TP Huế ,cch Tử Cấm thnh 5 km về pha ty nam . Năm 1843, Ho Thượng Nhất Định đ ln đồi Dương Xun dựng " Thảo Am an dưỡng " đễ tịnh tu v chăm sc Mẹ gi . Năm năm sau ,1848 , Thảo Am an dưỡng được mở rộng v xy dựng quy m , nhờ vo sự ủng hộ lớn của một thi gim tn Chu Phước Năng.
Với sự vận động của vị thi gim ny, Dục Tng Anh Hong đế (Tự Đức ), b Hong Thi hậu Từ Dũ v nhiều đại thần trong triều đ gp tiền của đễ xy dựng cơ ngơi v dự khnh thnh cha . Chnh vua Tự Đức đ ban cho cha tn hiu Từ Hiếu với nghĩa Từ l đức lớn của Phật, Hiếu l hạnh đầu của Phật .
Về sau,một số thi gim khc luờng trước được số phận c đơn hiu hắt của họ lc xế chiếu đ nhiều lần quyn tiền tu bổ , kiến thiết laị cha đễ c chổ nu thn lc tuổi gi . Đến năm 1893 , đời vua Thnh Thi thứ 5 , cha Từ Hiếu được Ho thượng Cương Kỷ trng tu lớn , nhiều thi gim lại tiếp tục quyn tiền đng gp v gởi gắm nguyện được chn cất tại đy .V họ đ được thoả nguyện . Sống hết mnh thờ phượng đấng Qun vương , thc yn lặng nương mnh bn cửa Phật , họ đ khiến người đời gọi cha Từ Hiếu l cha Thi Gim , nơi duy nhất v cuối cng lưu giữ dấu tch cn lại của một lớp người .
Ngy nay,bn phải cha Từ Hiếu vẩn cn một khu nghĩa trang cc thi gim . Sau 4 bức tường ru phủ nằm lẩn khuất giữa rừng đầy cỏ hoang , hoa dại l 23 mộ phần của cc thi gim , trong đ c mộ đ được bốc , vi ba mộ khng để bia , số cn lại l những mộ phần được xy cất tử tế , bia mộ chỉ đơn giản ghi mỗi ci tn người đ khuất m khng ghi g thm , d chỉ một dng năm sinh, năm mất hay qu hương bản qun .
Sống lặng lẽ , họ ra đi cũng lặng lẽ . Những tm sự , buồn vui , phiền muộn của một kiếp người đều theo họ vi su vo đy mộ . Chỉ c tấm bia đ dựng trước cổng nghĩa trang phủ đầy ru l vẩn cn đọc được gip nhn gian biết được về họ chung trong một nỗi niềm . Bia đề :" Trong đời sống , chng ti tm thấy ở đy sự yn bnh . Khi ốm đau , chng ti lui về đy v sau khi chết , chng ti sẽ được chn chung ở đy . D sống hay chết , chng ti vẩn tm thấy được ở đy sự yn bnh ".
Nguyễn Hồng Lam
:cool: