Việt Nam làm bạn với thế giới (và Mỹ) để đối phó với Trung Quốc

Trọng Nghĩa

Mỹ Hillary Clinton đến dự Hội nghị Thượng đỉnh Đ�ng � tai H� Nội ng�y 30/10/2010

REUTERS/Damir Sagolj

Bị Trung Quốc th�c �p qu� đ�ng, Việt Nam đ� củng cố quan hệ với c�c cường quốc c� trọng lượng, đặc biệt l� với Hoa Kỳ. Mục ti�u l� để t�m đồng minh đối ph� với đ� b�nh trướng của Bắc Kinh, bảo vệ chủ quyền của m�nh. Trong b�i "Trong một bước ngoặt lịch sử, Việt Nam liệt Trung Quốc v�o diện đối thủ" (In historic turn, Vietnam casts China as opponent), nh� b�o John Pomfret của nhật b�o Mỹ The Washington Post ng�y 30/10/2010 đ� ph�n t�ch chuyển hướng ngoại giao của Việt Nam trong thời gian gần đ�y.

C�ch đ�y ba tuần, một cuộc triển l�m đ� mở ra tại Bảo t�ng Lịch sử Qu�n sự Việt Nam. Dọc theo một b�n tường của một căn ph�ng d�i l� vật kỷ niệm 25 năm cuộc chiến chống Mỹ v� Ph�p của Việt Nam. C�c bức thư xin đầu h�ng, c�c c�u n�i của chủ tịch Hồ Ch� Minh, lựu đạn v� s�ng AK-47 chạy d�i dọc theo một b�n tường. Phần n�y ho�n to�n kh�ng c� g� mới lạ.

Thế nhưng ở ph�a tường b�n kia, Viện Bảo t�ng Lịch sử đ� thực sự l�m n�n lịch sử. Tr�n tường, người ta đ� treo dao găm, tranh vẽ v� những c�u tr�ch dẫn li�n quan đến cuộc đấu tranh của Việt Nam với một đối thủ kh�c : đế quốc Trung Hoa. C�c trận đ�nh v�o những năm 1077, 1258, v� thế kỷ 14 v� 18 đ� được minh họa một c�ch chi li.

Th�ng tin đ�ng phiền cho Bắc Kinh

Đưa Trung Quốc l�n ngang h�ng với "kẻ x�m lược phương T�y" đ�nh dấu một bước đột ph� t�m l� đối với qu�n đội Việt Nam, đồng thời l� một th�ng tin đ�ng phiền cho Bắc Kinh.

Trong nhiều năm trời, Trung Quốc đ� cố gắng gầy dựng một mối quan hệ đặc biệt với ch�nh quyền Cộng sản Việt Nam. Tuy nhi�n sự vươn l�n của Trung Quốc - v� th�i độ ng�y c�ng hung hăng đối với Việt Nam - đ� gi�ng l�n tiếng chu�ng b�o động nơi giới l�nh đạo của đất nước 90 triệu d�n n�y, th�c đẩy họ nh�n người l�ng giềng một c�ch kh�c đi. Bắc Kinh c� nguy cơ bị mất đi tư thế một đối t�c cộng sản anh em đối với Việt Nam, để bị đẩy trở lại vị tr� l�u năm trước đ�y của họ : đế chế phương Bắc đ� từng nh�o nặn v� d�y v� Việt Nam trong nhiều thế kỷ.

Thay đổi về nhận thức n�i tr�n đ� chuyển Việt Nam v�o một hướng đi kh�c thường : đ� l� l�m bạn với thế giới để c� h�ng r�o chống lại Trung Quốc. V� nổi bật trong số bạn tri kỷ mới của Việt Nam lại l� Hoa Kỳ, vốn cũng rất muốn t�m đối t�c gi�p m�nh đối ph� với Bắc Kinh.

"C� th�m một người bạn mới lu�n lu�n l� điều tốt", Thứ trưởng Bộ Quốc ph�ng Việt Nam Nguyễn Ch� Vịnh đ� cho biết như tr�n trong một cuộc phỏng vấn. "Thậm ch� lại c�n tốt hơn khi người bạn đ� từng l� kẻ th� của m�nh."

Biểu hiện về mối quan hệ th�n hữu Mỹ-Việt đ� được ph� b�y h�m 29/10/2010 khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillary Rodham Clinton đến H� Nội trong chuyến c�ng du Việt Nam thứ hai của b� trong v�ng bốn th�ng. Kh�ng đầy ba tuần trước đ�, Bộ trưởng Quốc ph�ng Mỹ Robert M. Gates cũng đ� c� mặt ở đ�y.

V�o th�ng 08/2010, Bộ Quốc ph�ng Hoa Kỳ đ� tham gia cuộc đối thoại an ninh đầu ti�n của họ với đối t�c Việt Nam tại H� Nội. Ba chiếc t�u Hải qu�n Hoa Kỳ cũng đ� đến Việt Nam trong năm qua. Hơn 30 sĩ quan Việt Nam đang theo học tại c�c học viện qu�n sự Mỹ.
� Mỹ đ� tham chiến tại Việt Nam để kềm chế đ� b�nh trướng của Trung Quốc � v� � b�y giờ họ ph�t huy quan hệ hữu nghị với Việt Nam... cũng để kềm h�m sự vươn l�n của Trung Quốc �. Đ�y l� nhận định của một cựu quan chức cao cấp Việt Nam kh�ng được quyền n�i chuyện với ph�ng vi�n b�o ch�.

Việt Nam v� Hoa Kỳ đang ho�n chỉnh một thỏa thuận cho ph�p Việt Nam thủ đắc c�ng nghệ năng lượng hạt nh�n của Mỹ. Theo c�c quan chức Việt Nam, điều đ� c� thể gi�p H� Nội chấm dứt sự lệ thuộc v�o nguồn điện từ Trung Quốc. C�ng l�c, c�c quan chức quốc ph�ng Việt Nam cho biết họ rất muốn mua c�ng nghệ qu�n sự Mỹ, trong đ� c� thiết bị sonar để theo d�i c�c t�u ngầm của Trung Quốc. H� Nội cũng tham gia c�c cuộc đ�m ph�n để c� phụ t�ng cho kho m�y bay trực thăng Mỹ UH-1 Iroquois, một biểu tượng của cuộc chiến tranh Việt Nam. V� bất chấp �p lực từ Trung Quốc, ba c�ng ty dầu của Mỹ đang tiến h�nh thăm d� ngo�i khơi trong v�ng biển của Việt Nam.

Lợi �ch chiến lược chung

Chuy�n c�ng du Việt Nam trong hai ng�y của b� Clinton đ�nh dấu sự kiện lần đầu ti�n Hoa Kỳ tham gia Hội nghị Thượng đỉnh Đ�ng � - một diễn đ�n h�ng năm của c�c nước lớn trong khu vực. Trong thực tế, ch�nh Việt Nam đ� mở cửa cho Hoa Kỳ gia nhập.

� Người Việt Nam rất phấn khởi trong việc thắt chặt quan hệ đối t�c với ch�ng ta � B� Clinton đ� nhận x�t như tr�n v�o tuần trước trong một cuộc tr� chuyện với nh� sử học Michael Beschloss. " Việt Nam l� địa b�n xẩy ra một cuộc chiến tranh l�m cho h�ng chục ng�n người Mỹ v� người Việt bị thiệt mạng, bị t�n phế v� bị thương. T�c động cuộc chiến đ� được cảm nhận rất s�u đậm ở Mỹ v� ở Việt Nam. Thế m� người Việt v� người Mỹ hiện đang l�m ăn với nhau, đang l�m ngoại giao với nhau, đang c�ng chung quan điểm trong một số vấn đề khu vực, to�n cầu m� hai b�n c�ng quan t�m �.

� Ch�ng ta cần để chiến tranh lại cho c�c nh� văn �, Bảo Ninh, t�c giả một cuốn tiểu thuyết ray rứt về cuộc chiến tranh Việt Nam mang tựa đề "Nỗi buồn chiến tranh", đ� n�i như tr�n. B�n cạnh đ�, theo Bảo Ninh, một người từng l� bộ đội trong thời chiến tranh, th� Mỹ rất được người Việt ưa chuộng : � Ngay cả thế hệ của t�i cũng th�ch người Mỹ hơn. Nếu tổ chức bầu phiếu trong qu�n đội, th� họ vẫn sẽ bỏ phiếu cho Mỹ �.

Đảm bảo sao cho Trung Quốc kh�ng thống trị Biển Đ�ng

Một trong những quan điểm chung giữa hai nước l� đảm bảo sao cho Trung Quốc kh�ng thống trị Biển Đ�ng. Bắc Kinh tuy�n bố chủ quyền tr�n to�n bộ v�ng biển r�ng 1 triệu dặm vu�ng bao gồm cả khu vực bao la của đại dương c�ch v�ng cực nam của Trung Quốc đến 1.000 dặm. Trung Quốc đ� ph�i t�u tuần tra h�ng hải lớn nhất thế giới xuống khu vực để x�ch nhiễu ngư d�n v� c�c to�n thăm d� dầu kh� của Việt Nam.

V�o th�ng bảy vừa qua, sau khi tham vấn với ph�a Việt Nam, b� Clinton đề cập đến vấn đề n�y tại một cuộc họp của c�c quốc gia Đ�ng Nam � tại H� Nội, b�c bỏ đ�i hỏi chủ quyền của Trung Quốc tr�n v�ng biển v� k�u gọi mở đ�m ph�n đa phương. 11 quốc gia kh�c đ� theo gương của Hoa Kỳ. Bộ trưởng ngoại giao của Trung Quốc, Dương Khiết Tr�, đ� rời cuộc họp với th�i độ r� r�ng l� bị chấn động, để rồi sau đ� quay lại, chỉ để nhắc nhở c�c quốc gia kh�c rằng họ l� nước nhỏ c�n Trung Quốc l� nước lớn.

Một lợi �ch chung kh�c sẽ được n�u bật ng�y 30/10/2010 khi b� Clinton chủ tr� một cuộc họp của nh�m S�ng kiến Hạ nguồn s�ng M�k�ng (Loower Mekong Initiative) do Mỹ th�nh lập. Mục ti�u một phần l� để th�c đẩy Bắc Kinh giới hạn số lượng đập nước x�y dựng tr�n thượng nguồn s�ng M�k�ng tr�n l�nh thổ Trung Quốc.

V�o tuần trước, mực nước s�ng M�k�ng đ� xuống mức thấp nhất trong lịch sử, v� c�c nh� ph�n t�ch tại Việt Nam đổ lỗi cho c�c con đập, c�c c�ng tr�nh thủy lợi, c�c dự �n thủy điện tại Trung Quốc.

Quan hệ tỏa rộng

Chiến dịch quyến rũ ngoại giao của Việt Nam kh�ng chỉ giới hạn v�o Hoa Kỳ. H� Nội cũng đ� tăng cường quan hệ với Maxkơva, người bảo trợ cũ của m�nh, v� v�o năm ngo�i đ� k� hợp đồng mua s�u chiếc t�u ngầm hạng Kilo.

Một đối thủ kh�c của Trung Quốc l� Ấn Độ, cũng đang đ�m ph�n để gi�p Việt Nam n�ng cấp đội chiến đấu cơ MiG-21 của m�nh. Ph�p, nước từng đ� hộ Việt Nam, đang xem x�t việc b�n t�u chiến cho H� Nội. Việt Nam cũng đ� t�m đến c�c cường quốc ch�u �, như H�n Quốc v� Nhật Bản, v� đ� bỏ y�u cầu visa nhập cảnh cho c�ng d�n c�c nước n�y c�ch đ�y 5 năm.

� Việt Nam đang cố t�m c�ch n�i với Trung Quốc rằng "Ch�ng t�i đ� c� những người bạn h�ng mạnh".� Nayan Chanda, t�c giả quyển "Anh em th� địch" (Brother Enemy), c�ng tr�nh nghi�n cứu kinh điển về quan hệ Việt-Trung, đ� n�i như tr�n. � Thế nhưng đ� l� một tr� chơi rất tế nhị �.
Vẫn tr�nh kh�ng n�i đến cuộc xung đột Việt-Trung đẫm m�u năm 1979

Thật vậy, ảnh hưởng của Trung Quốc ở Việt Nam vẫn mạnh mẽ. Cải c�ch kinh tế của Việt Nam - được gọi l� đổi mới - đ� lấy cảm hứng từ Trung Quốc, v� c�c lực lượng an ninh Việt Nam đ� học được rất nhiều từ đối t�c Trung Quốc về c�ch duy tr� chế độ độc đảng. Như vậy, H� Nội cẩn thận tr�nh l�m phiền Bắc Kinh, hoặc kh�ng l�m phiền qu� nhiều. Tại Viện Bảo t�ng Qu�n đội Việt Nam chẳng hạn, c� một cuộc chiến kh�ng hề được nhắc đến : đ� l� cuộc xung đột bi�n giới đẫm m�u Việt Nam - Trung Quốc v�o năm 1979.

Giới kiểm duyệt Việt Nam cũng thường xuy�n cấm loan tin tức chống Trung Quốc. H�m 28/10, Bộ Ngoại giao Việt Nam đ� ra lệnh cho Vietnamnet, tờ b�o tr�n mạng h�ng đầu của Việt Nam, l� phải r�t một b�i viết dự đo�n rằng c�c nước Đ�ng Nam � sẽ c� lập trường cứng rắn với Trung Quốc tr�n vấn đề tranh chấp v�ng biển v� những vấn đề kh�c.

Tuy nhi�n, một số tin kh�c lại được cho qua, như c�c b�i b�o tuần n�y n�i về phong tr�o kiến nghị c� b� Nguyễn Thị B�nh dẫn đầu. B� B�nh l� cựu ph� chủ tịch nước Việt Nam v� đại diện cho Việt Cộng tại h�a đ�m Paris. Kiến nghị chống lại một đề �n đầu tư lớn của Trung Quốc khai th�c mỏ bauxite tr�n v�ng cao nguy�n Việt Nam.

� Ch�ng t�i đ� phải sống b�n cạnh Trung Quốc trong 4.000 năm. Ch�ng t�i kh�ng thể nhổ cọc, chuyển đi nơi kh�c �. B� Phạm Chi Lan, một nh� kinh tế cấp cao c� k� kiến nghị, đ� n�i như vậy. "Để tồn tại, tuy nhi�n, ch�ng t�i cần bạn b�."

(nguồn RFI)