G�c B�n V�ng, ��o Ph�t Sanh

Gốc Bền Vững, �ạo Ph�t Sanh

H.T. Tuy�n H�a



Khổng Tử từng n�i :"Ba người c�ng đi ắt c� người l� thầy ta. H�y chọn điều thiện m� học, c�n điều bất thiện th� n�n sửa đổi". Từ những lời dạy n�y t�i nghĩ Khổng Tử l� một bậc học giả xưa nay chưa từng c�, cũng l� một nh� đại gi�o dục kh�ng tiền kho�ng hậu, v� cũng l� một nh� ch�nh trị t�i giỏi kh�ng ai s�nh bằng. Qua những lời n�y, ta thấy Khổng Tử rất khi�m tốn v� cẩn trọng, ng�i chẳng bao giờ cống cao tự m�n. Sao t�i n�i như vậy? Bởi v� Ng�i đ� n�i: nếu với ba người c�ng đi sẽ c� hai người l� thầy m�nh, một người thầy để �ng học hỏi v� một người thầy để m�nh tr�nh kh�ng n�n bắt chước. ��y l� việc chọn điều tốt l�nh để học. Với người c� những điều ho�n hảo, ta sẽ học tập theo họ. Nếu người c� những điều kh�ng tốt tự m�nh sẽ sửa đổi m� kh�ng bắt chước họ. Những điều tốt l�nh sẽ l� mẫu mực cho ta v� ta sẽ học tập theo đ�. Những g� �c xấu ta sẽ tr�nh xa. Do đ� nếu ta d�ng đạo l� n�y như l� một phương ch�m trong đời sống, ta sẽ thấy thoải m�i bất kỳ ta ở nơi đ�u, Cổ nh�n c� được đức hạnh khi�m cung n�y. Do vậy, thế hệ con ch�u sau n�y t�n k�nh họ l� Th�nh Hiền chẳng phải l� v� cớ.

C� người n�i :

" Ch�ng nh�n thị ng� sư,
Ng� thị ch�ng nh�n sư,
Thời thường sư tự kỷ."

"Ch�ng nh�n thị ng� sư" mọi người đều l� thầy ta. Song, "Ng� thị ch�ng nh�n sư" t�i cũng l� thầy của mọi người. Ch�ng ta học tập v� l�m gương cho nhau noi theo. "Thời thường sư tự kỷ" t�i lu�n l�m thầy dạy cho ch�nh m�nh. T�i thường xuy�n h�nh xử như người thầy cho ch�nh m�nh.

Mỗi ng�y ch�ng ta n�n qu�n chiếu lại những h�nh vi của m�nh c� đ�ng đắn kh�ng? C� hợp với đạo l� chăng? Ch�ng ta n�n thường xuy�n qu�n s�t phản tỉnh lại ch�nh m�nh như thế.

Do vậy, n�n ng�i Tăng Tử từng n�i : "Mỗi ng�y t�i c� ba điều tự kiểm điểm ch�nh m�nh. Ph�m l�m c�ng việc g�, đ� l�m hết năng lực v� trung thực hết chưa? Trong khi giao tiếp với bạn b� c� chỗ n�o kh�ng được th�nh t�n chăng? Việc học tập mỗi ng�y c� chỗ n�o chưa �n tập nghi�n cứu chu đ�o kh�ng?". Tăng Tử tự th� nhận rằng m�nh chẳng phải l� người th�ng minh lắm. Trong Hiếu kinh n�i : Trọng Ni (Khổng Tử) ngồi, Tăng Tử đứng hầu. Hỏi: "Nếu Ti�n Vương đ� c� đức hạnh cao tột v� đạt được những yếu l� của đạo, nếu đem điều ấy để trị d�n, d�n sẽ được sống trong h�a mục, tr�n dưới đều thương y�u k�nh mến nhau. �ng biết điều ấy chăng?" �ng ta đứng thẳng dậy cung k�nh thưa: "Thưa thầy, con, Tăng S�m l� kẻ rất ngu độn, con kh�ng thể n�o biết được về chỗ tột c�ng đức hạnh v� đạt yếu l� về đạo của c�c Ti�n Vương".

Nếu ai ai cũng vận dụng đạo l� ấy th� sẽ c� sự h�a mục v� kh�ng th� nghịch giữa ch�nh quyền v� d�n ch�ng. ��y l� ph�p "trị quốc, tu th�n, tề gia". Tăng S�m n�i l� Ng�i kh�ng đủ th�ng minh để hiểu n�. Rồi Khổng Tử n�i : "Th�n thể t�c da, bẩm thọ từ cha mẹ sinh ra, kh�ng nỡ hủy hoại n�, đ� l� khởi đầu của đạo hiếu".

S�ch Luận Ngữ ch�p "Người qu�n tử cốt chăm lo c�i gốc. Gốc bền vững th� �ạo được sinh. Hiếu �ễ chẳng phải l� gốc l�m người ư ?". Người qu�n tử cốt yếu l� học tập nguồn gốc của �ạo, ch� t�m v�o căn bản của đạo l�. Khi c�i gốc được bền vững th� �ạo ph�t sinh l� c�nh sum su�. Sự sinh trưởng của �ạo cũng l� sự lớn mạnh của rễ c�y, l� sự bền vững của gốc". "Hiếu �ễ h� chẳng phải l� gốc l�m người ư ?" Ta phải t�m lại cội nguồn, phải biết l�m người m�nh n�n lưu t�m đến điều g�. �iều g� l� cội gốc của con người m� ta phải t�m lại? �� l� Hiếu �ễ, tức l� sự hiếu thảo với cha mẹ v� k�nh trọng c�c bậc sư trưởng. Hiếu �ễ l� bổn phận tối quan trọng nhất của con người. �iều quan trọng nhất chẳng phải l� học rồi l�m ra cho thật nhiều tiền, m� phải ho�n chỉnh tư c�ch l�m người, tức l� tr�n vẹn đạo hiếu. Nếu ta kh�ng hiếu thảo với cha mẹ th� ta l� người mất gốc. Người m� mất gốc th� kh�ng hiểu nghĩa l�m người. Do vậy, điều kiện l�m người lớn nhất l� hiếu thảo với cha mẹ.

Ở Phương T�y, trong Anh ngữ kh�ng c� từ ngữ giải th�ch hay minh họa r� n�t về l�ng hiếu thảo với cha mẹ. Hiếu thảo với cha mẹ nghĩa l� b�o đ�p lại �n đức sinh th�nh đ� nu�i nấng. Th�n ta c� được l� do cha mẹ sinh. Do đ� ta phải bảo vệ th�n n�y. Bồi dưỡng cho tư tưởng đượĩc kiện to�n, th�n thể khỏe mạnh, tư tưởng l�nh mạnh, h�nh vi cũng ho�n hảo v� l�nh mạnh. Ta kh�ng n�n l�m tổn hại cơ thể m�nh. �iều đ� c� nghĩa l� ta kh�ng n�n lấy phần th�n thể do cha mẹ sinh ra m� l�m việc phạm ph�p hoặc chống tr�i luật nghi, ph�p tắc x� hội. Ta phải tu�ntheo ph�p luật, l�m những việc ch�n ch�nh của một con người ch�n thực.

�iều g� l� cơ sở của đạo l�m người ? �� l� : Nh�n Nghĩa -- �ạo �ức -- Trung Hiếu. Từ khi lọt l�ng mẹ ch�o đời, � niệm về chữ Hiếu n�n phải được dưỡng bồi trong t�m khảm mỗi người ch�ng ta, v� ta phải ch� t�m v�o việc n�y. Nếu bạn l� người c� Hiếu, th� Trời đất đều hoan hỉ vui mừng với bạn. Nếu bạn l� người hiếu thảo, chư vị Bồ t�t đều vui mừng với bạn. Nếu bạn l� người hiếu thảo, chư Phật sẽ rất h�i l�ng. Nếu bạn l� người hiếu thảo th� cha mẹ của bạn chắc chắn sẽ kh�ng buồn phiền. Nếu bạn l� người hiếu thảo, bạn sẽ chẳng bao giờ tranh gi�nh lợi lộc với anh em, chị em của m�nh. Hiếu đạo l� linh hồn của Trời đất v� l� nền tảng của nh�n loại.

Ta phải trung th�nh với đất nước của ta. Trung th�nh với tổ quốc nghĩa l� ch� c�ng v� tư, một l�ng ngay ch�nh kh�ng biến chất. Ta phải y�u mến v� bảo vệ tổ quốc m�nh, đừng c� nu�i dưỡng tư tưởng x�m chiếm nước kh�c. Nếu ta muốn bảo vệ nước m�nh th� m�nh l� người trung th�nh với Tổ quốc .

Nếu ta x�m chiếm nướ�c kh�c, th� ta chẳng phải l� người trung với nước. V� sao? V� nếu bạn chiếm đoạt nước kh�c, l� bạn phải sử dụng sinh mạng v� của cải của người d�n nước bạn để l�m cuộc chiến tranh ch�m giết người kh�c. �� l� : "Tranh đất m� đ�nh nhau, th�y chất đầy đồng. ��nh nhau để chiếm th�nh, chiến tranh qu�t qua th�nh phố, th�y chất đầy th�nh". Tranh địa dĩ chiến, s�t nh�n doanh l� -- Tranh th�nh dĩ chiến -- s�t nh�n doanh th�nh".

Nếu ta đ�nh nhau để tranh gi�nh đất, th� x�c người chất đầy đồng hoang. Nếu ta tấn c�ng một đ� thị th� th�nh phố sẽ chứa đầy x�c người. �iều n�y cũng giống như lấy đất chiếm d�n cũng như ăn thịt người. Dẫu bị xử tử cũng kh�ng đủ trả cho tội n�y (tội bất dung ư tử). ��y l� tội tử h�nh. Nếu bạn phạm tội tử h�nh, th� đối với nước của bạn, bạn l� người bất trung v� đối với nước kia, bạn bị xem l� người thiếu tr� tuệ.

Ta cần phải lu�n lu�n c� l�ng từ �i để cư xử với mọi người, mở l�ng thương y�u rộng lớn đến mọi người. Ch�ng ta n�n duyệt x�t lại những việc m�nh l�m. Ta n�n giảm trừ những việc c� �ch cho m�nh m� kh�ng c� lợi cho người. Ta phải ph�t triển v� mở rộng phẩm chất nh�n nghĩa.

Nh�n Nghĩa �ạo �ức Trung Hiếu -- đ�y l� những nền tảng cần thiết của đạo l�m người. Ta phải thiết lập nền tảng của đức nh�n n�y. Khi ta thực h�nh được điều ấy, cuộc sống của ch�ng ta sẽ được l�nh mạnh, th�n thể khỏe mạnh v� t�m hồn an lạc.

Chớ n�n phiền n�o, �u lo đến nổi t�c đổi m�u, mắt mờ, tai điếc. Chớ c� ngay cả khi nhắm mắt xu�i tay m� ta vẫn chưa gi�c ngộ, vẫn chưa sống được với những điều mầu nhiệm. Một đời ta vẫn ho�i ph� tr�i qua trong u m� tăm tối