Biến đổi Khí hậu - Hâm nóng Toàn cầu: Be Vegan, Go Green

Hội nghị thượng đỉnh Bali về biến đổi khí hậu toàn cầu

Vietsciences- RFA

2007/12/05

Gia Minh, phóng viên đài RFA


Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu do Liên hiệp Quốc chủ trì đang diễn ra tại khu nghĩ mát Bali ở Indonesia. Chừng 10 ngàn đại biểu từ gần 190 quốc gia trên khắp thế giới tham dự hội nghị. Sự kiện này có những điểm gì đáng lưu ý?

Tình trạng biến đổi khí hậu

Có thể nói tất cả những ai quan tâm đến môi trường trái đất đều đang hướng đến hội nghị thượng đỉnh Bali về vấn đề thay đổi khí hậu.

Lý do thật dễ hiểu bởi tình trạng biến đổi thời tiết diễn ra gần đây ảnh hưởng trực tiếp đến mọi người. Ông Yvo de Boer, tổng thư ký Công ước Khung Liên hiệp Quốc về biến đổi khí hậu, gọi tắt là UNFCCC, phát biểu trong ngày khai mạc hội nghị rằng:

�Trong những năm qua con người trên thế giới đã hiểu rõ không ai có thể tránh khỏi những tác động do biến đổi khí hậu gây nên. Tất cả đều chịu ảnh hưởng, và chính những người nghèo khổ nhất trong tầng lớp nghèo khó lại phải gánh chịu nhiều nhất trong các tình huống.�

Mục tiêu chính của hội nghị lần này được ông tổng thư ký UNFCCC nói rõ là bàn thảo những biện pháp mà các chính phủ cần phải thực hiện sau khi Nghị định thư Kyoto hiện hành sẽ hết hạn hiệu lực vào năm 2012. Cụ thể là làm thế nào để ngăn ngừa tình trạng khí hậu bị biến đổi do hiệu ứng nhà kính gây nên.

Mục tiêu trước mắt đuợc cho hay là các đại biểu tham dự hội nghị sẽ vạch ra lộ trình thương thảo một thỏa ước thay thế cho Nghị định thư Kyoto. Theo ban tổ chức thì một thỏa uớc mới với mục tiêu như thế phải thành hình vào năm 2009 mới mong có thể thi hành kịp thời điểm năm 2012.

Một số vấn đề lớn mà hội nghị phải giải quyết được cho hay là qui định việc cắt giảm khí thải trong thời gian tới sẽ mang tính bắt buộc hay tự nguyện. Thế rồi các nền kinh tế đang lên như Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil phải giảm lượng khí thải của họ đến mức nào.

Trong khi đó những quốc gia nghèo nhất trên thế giới cần được trợ giúp ra sao để họ có thể thích ứng với tình hình khí hậu trái đất càng lúc càng biến đổi theo chiều hướnng bất lợi.

Nghị định thư Kyoto

Một điểm được đề cập đến hiện nay là hội nghị cần thuyết phục Hoa Kỳ, quốc gia công nghiệp hàng đầu trên thế giới hiện nay phải phải tham gia thỏa ước quốc tế cắt giảm việc thải khí carbon dioxide cùng những lọai khí bị cho là thủ phạm gây hiệu ứng nhà kính khiến trái đất ấm nóng lên.

Ông Yvo de Boer phát biểu về điều này tại cuộc họp báo truớc khi diễn ra hội nghị: �Nếu Hoa Kỳ không dự phần vào thì hội nghị trở thành vô nghĩa.�

Trong thực tế thì Washington vẫn chưa phê chuẩn Nghị định thư Kyoto về vấn đề cắt giảm khí thải. Trong khi đó vào ngày khai mạc hội nghị thuợng đỉnh Bali, Australia đã ký phê chuẩn Nghị định thư Kyoto. Và như thế hiện nay Hoa Kỳ là quốc gia công nghiệp duy nhất không phê chuẩn nghị định thư Kyoto, dù là nước bị đánh giá có lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính nhiều nhất thế giới.

Về phía đòan Hoa Kỳ thì cho hay họ không hề muốn gây cản trở cho một thỏa thuận cho giai đọan hậu Nghị định thư Kyoto. Trưởng thuơng thuyết gia Hoa Kỳ về vấn đề khí hậu trái đất đưa ra cam kết là Washington sẽ hợp tác một cách xây dựng để cho kế họach mới có thể thành sự.

Kỳ vọng ở hội nghị Bali?

Kỳ vọng đối với hội nghị Bali thật lớn như phát biểu của tổng thư ký Yvo de Boer trong ngày khai mạc hội nghị: �Tòan thế giới đang hướng đến quí vị. Hội nghị Bali có một trách nhiệm vô cùng to lớn cần phải hòan tất.�

Giám đốc phụ trách về vấn đề thay đổi khí hậu của Quỹ Đời sống Hoang dã Thế giới, Hans Verolme, phát biểu là nếu hội nghị kết thúc với một tuyên bố chung chung, không có kế họach hành động cụ thể thì đó là một kết quả tồi tệ. Theo ông đây không phải là cuộc họp để mà nói suông.

Như trên đã nói thì mọi người cũng mong đợi có thêm áp lực hành động đối với mức gây ô nhiễm tăng cao từ phía quốc gia đang phát triển mạnh mẽ hiện nay là Trung Quốc, Ấn Độ và Brazil.

Một đại diện của Tổ chức Hòa bình Xanh thì tỏ ra tin tưởng là hội nghị sẽ đạt kết quả bởi ý thức của công chúng về tình hình biến đổi khí hậu gia tăng mạnh mẽ và từ đó có những áp lực đối với nhà cầm quyền phải hành động nhanh để ngăn chặn thảm họa.

Trùng ngày khai mạc hội nghị thượng đỉnh Bali, hai lân bang Nhật và Trung Quốc ra thông cáo chung tuyên bố là họ sẽ hỗ trợ xây dựng một khung mới để chống tình trạng thay đổi khí hậu sau khi Nghị định thư Kyoto hết hạn hiệu lực vào năm 2012.

Thông cáo chung Nhật- Trung được đưa ra tại đối thọai kinh tế cấp cao đầu tiên giữa hai đối thủ Châu Á này. Bắc Kinh và Nhật Bản cam kết sẽ cùng nhau giải quyết tình trạng ấm nóng tòan cầu theo Công ước Khung Liên hiệp Quốc về Thay đổi Khí hậu, UNFCCC.

Cả hai cùng bày tỏ mong muốn là khung thỏa thuận hậu Nghị định thư Kyoto sẽ là một cơ chế hữu hiệu theo đó tất cả những nền kinh tế lớn trên thế giới đều chia xẻ trách nhiệm chung.

Tác động của tình trạng biến đổi khí hậu

Đất nước Bangladesh, nơi vừa chịu thiệt hại nặng nề do trận lốc xóay Sidr vào hồi tháng qua, được Chương trình phát triển của Liên hiệp quốc nêu ra là một trong những quốc gia dễ bị tác động nhất do biến đổi khí hậu gây nên. Trước hết là nạn thiếu nước và số đông dân chúng phải di chuyển nơi ở.

Tại hội nghị thuợng đỉnh Bali, đại diện của Bangladesh sẽ lên tiếng kêu gọi các quốc gia phát triển hỗ trợ cho đất nước này trong việc thích ứng với tình trạng khí hậu trái đất thay đổi.

Quan chức cố vấn về môi trường của Bangladesh, ông Kasim phát biểu với báo giới nhân kỳ hội nghị rằng Bangladesh sẽ chỉ cho các quốc gia phát triển thấy rõ là những quốc gia nghèo đang phải gánh chịu hậu quả mà các nước kỹ nghệ gây nên và việc hỗ trợ cho những quốc gia đang phát triển là nghĩa vụ đạo đức của các quốc gia công nghiệp phát triển.

Một chuyên gia môi trường khác của Bangladesh cũng lên tiếng rằng nguồn tài trợ cho việc thích ứng với biến đổi khí hậu thật là ít ỏi. Để Bangladesh có thể đối phó với tình trạng nước biển dâng cao thì nước này cần nhận được đầy đủ tài trợ từ các nguồn quốc tế.

Cụ thể nếu mực nước biển dâng lên 40 centimét tại Vịnh Bengal thì đất nước này sẽ mất chừng 11% đất đai dọc vùng bờ biển và khỏang từ 7 đến 10 triệu người dân phải mất đất sống lâu nay.

Một số đảo quốc như Fiji, Kiribatu, Tuvalu và nhiều quốc gia tại vùng biển Caribê lâu nay cũng đưa ra cảnh báo về khả năng sẽ bị xóa khỏi bản đồ thế giới khi nước biển dâng lên.

Nước chủ nhà của hội nghị biến đổi khí hậu hiện nay là Indonesia cũng có cảnh báo là với mức khí thải gây hiệu ứng nhà kính như hiện nay thì Indonesia có thể mất khỏang 400 ngàn cây số vuông đất vào năm 2080.

Về điểm này, trong báo cáo của Phát triển con người của Chương trình Phát triển Liên hiệp Quốc UNDP tại Việt Nam mới đưa ra thì tại Việt Nam nước biển dâng sẽ làm cho 22 triệu người dân Việt sống quanh ven biển bị mất nhà cửa, và gây thiệt hại chừng 10% tổng sản phẩm nội địa, GDP.

Một chuyên gia về môi trường tại Việt Nam bày tỏ mong muốn mà hội nghị thựợng đỉnh Bali về biến đổi khí hậu sẽ mang lại:

�Đây cũng là vì quyền lợi của các quốc gia, theo yêu cầu giảm khí CO2 gây hiệu ứng nhà kính thì phải giảm phát triển năng lượng nên cũng đụng nhiều nước; như Mỹ, Trung Quốc Ấn Độ. Nhưng chắc rồi mọi người phải thống nhất biện pháp giải quyết vì vấn đề cuối cùng ảnh hưởng tòan bộ trái đất chứ không phải riêng nuớc nào.�

Không chỉ những quốc gia ở miền biển có những quan ngại và sẽ nêu ra ở hội nghị thượng đỉnh, mà những quốc gia nằm trên núi cao cũng có những lo toan của họ do tình hình biến đổi khí hậu gây nên.

Vương quốc Bhutan ở rặng Hymalaya, cho biết quốc gia này đang gặp những tác động tiêu cực từ hiện tượng băng hà tan. Trong khi đó thì giới chuyên gia chưa thu thập đầy đủ những dữ liệu về tình trạng tan băng tại vùng núi cao đó.

Vùng Nam Á nơi hằng năm phải chịu nạn lũ lụt trong thời điểm gió mùa thì nay tình hình tan băng có thể là nguyên nhân của những hiện tượng đáng ngại khác.

Hy vọng vào các nỗ lực toàn cầu

Hội nghị đang trong những ngày bàn thảo; và khi chưa kết thúc thì người ta vẫn tỏ ra lạc quan đầy hy vọng. Nước chủ nhà Indonesia đưa ra thông cáo báo chí nói rằng lần họp này tạo thuận lợi cho thỏa thuận về vấn đề xây dựng năng lực tại những quốc gia đang phát triển.

Cho đến nay thì có những dấu chỉ tích cực như việc Australia chính thức phê chuẩn Nghị định thư Kyoto, thế rồi Liên minh Châu Âu cam kết giảm lượng thải khí carbon xuống dưới mức năm 1999 vào khi Nghị định thư Kyoto hết hạn hiệu lực, và đã có những phiên thảo luận rất cụ thể về cơ chế cung cấp quĩ giúp thích nghi với biến đổi khí hậu.

Trưởng đoàn Indonesia cho rằng hội nghị Bali sẽ đạt cơ sở cho những phiên đàm phán sắp tới trong việc hình thành một thỏa ước mới sau khu Nghị định thư Kyoto hết hạn hiệu lực vào năm 2012.

Xin nhắc lại, Nghị định thư Kyoto được đưa ra tại hội nghị Liên hiệp quốc hồi năm 1997 với mục tiêu cắt giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính do các quốc gia phát triển thải ra với mức tối thiểu là 5% dưới mức năm 1990 vào thời điểm năm 2012. Tính đến nay đã có 174 quốc gia phê chuẩn Nghị định thư này.

Tổ chức Liên Hiệp Quốc thì mong muốn tại hội nghị diễn ra ở Copenhagen vào năm 2009 các quốc gia sẽ đồng ý về một thỏa ước mới. Nhiều nước thì chờ xem chính sách mới của Hoa Kỳ về vấn đề biến đổi khí hậu tòan cầu khi một tân tổng thống nhậm chức vào tháng giêng năm 2009.


Nguồn: http://vietsciences.org và http://vietsciences.free.fr

ĂN CHAY V� M�I TRƯỜNG

L� t�n chiến dịch k�u gọi người d�n chung tay bảo vệ m�i trường bằng việc giảm lượng thịt trong c�c bữa ăn, nhằm hạn chế nguồn ph�t t�n kh� thải g�y hiệu ứng nh� k�nh th�ng qua việc ăn chay một lần/th�ng.

Chiến dịch do bạn Đỗ Thị Thu Trang - chủ nhiệm CLB GREACT Huế (sinh vi�n cao học thuộc chương tr�nh cao học quốc tế Huế - Okayama, chuy�n ng�nh khoa học m�i trường) - ph�t động, dưới sự bảo trợ của Trung t�m Sống v� học tập v� m�i trường v� cộng đồng.

Mục ti�u của chiến dịch phấn đấu đến ng�y 10-10-2010 c� tối thiểu 1.000 người tr�n cả nước ăn chay v� cam kết sẽ thực hiện ăn chay hằng th�ng. Hiện CLB đ� khai trương gian h�ng truyền th�ng �Chiến dịch ăn chay v� m�i trường� tại g� Đống Đa (Q.Đống Đa, H� Nội), trưng b�y một số h�nh ảnh về ăn chay v� tổ chức c�c tr� chơi để mọi người hiểu về mối quan hệ giữa ăn chay với m�i trường.

Dự kiến chiến dịch sẽ triển khai tại miền Bắc v�o ng�y 3-10, tại miền Trung v� miền Nam 10-10 v� được duy tr� trong c�c th�ng tiếp theo v�o một ng�y cố định trong th�ng.

Ng. Đ�ng (Tuổi Trẻ)

Xem th�m:

C� rất nhiều người rất muốn bảo vệ m�i trường, nhưng họ kh�ng biết l�m thế n�o l� tốt nhất. V� với người d�n th� k�u gọi nh� m�y ngừng thải kh� nh� k�nh l� kh�ng thể, m� cũng kh�ng thể l�m cho xe tr�n đường ngừng chạy. Với nhiều người th� đi xe bu�t hay xe đạp l� rất kh� v� l� do khoảng c�ch v� c�ng việc. Vậy l�m thế n�o để ch�ng ta c� thể l�m g� đ� thật thiết thực để bảo vệ h�nh tinh n�y. Trước hết ch�ng ta h�y xem t�nh h�nh cấp b�ch của Tr�i Đất ch�ng ta... Xem tiếp ĂN CHAY ĐỂ BẢO VỆ M�I TRƯỜNG SỐNG b�i 1

Tại th�nh phố Ghent (Bỉ), chiến dịch ăn chay đang được triển khai rầm rộ nhằm khuyến kh�ch người d�n mỗi tuần một ng�y ăn chay để bảo vệ m�i trường v� chống lại hiện tượng biến đổi kh� hậu. Đ�y l� th�nh phố đầu ti�n ở ch�u �u v� c� lẽ l� th�nh phố đầu ti�n tr�n thế giới c� c�ch l�m mới n�y. �ng Tom Balthazar, Hội vi�n Hội đồng th�nh phố cho biết: �Thực tế cho thấy, ng�nh c�ng nghiệp sản xuất thịt qui m� lớn c� ảnh hưởng rất ti�u cực tới m�i trường, ng�nh n�y thải ra 18% kh� thải g�y hiệu ứng nh� k�nh, v� ch�ng ta cần khắc phục điều n�y v� tương lai�. �ng Balthazar cũng cho rằng, ăn chay sẽ gi�p tiết kiệm nguồn nước, v� để sản xuất 1 kg thịt tốn rất nhiều nước. Ngo�i ra, ăn �t thịt cũng sẽ rất tốt cho sức khoẻ, v� giảm nguy cơ bị bệnh tim, tiểu đường v� b�o ph�.. Xem tiếp: ĂN CHAY ĐỂ BẢO VỆ M�I TRƯỜNG SỐNG b�i 2

Th�ng 8 năm 2008, tiến sĩ Rajendra Pachauri, chủ tịch Ủy ban Li�n Ch�nh phủ về biến đổi kh� hậu IPCC, người đ� thay mặt Ủy ban nhận giải thưởng Nobel đ� l�n tiếng khuy�n người ta n�n ăn �t thịt để g�p phần v�o việc bảo vệ m�i trường v� chống lại biến đổi kh� hậu. �ng đưa ra những con số rất h�ng hồn l� một người ăn chay trong 70 năm đ� giảm được 100 tấn kh� CO2 tung ra kh�ng trung v� chỉ cần ăn chay mỗi tuần một ng�y th� một người d�n ch�u �u c� thể l�m giảm đi 170 kg CO2 trong một năm. Ch�nh tiến sĩ Pachauri đ� ăn chay từ 10 năm nay v� cho l� đ� giảm được 12 tấn CO2.. Xem tiếp: ĂN CHAY ĐỂ CHỐNG LẠI BIẾN ĐỔI KH� HẬU TS. Nguyễn Thọ Nh�n


Nguồn: Thuvienhoasen.org

ĂN CHAY ĐỂ CHỐNG LẠI BIẾN ĐỔI KH� HẬU
TS. Nguyễn Thọ Nh�n

Hiện nay, vấn đề Bảo vệ M�i trường đang rất được quan t�m ở khắp c�c nước tr�n thế giới. Bảo vệ M�i trường để c� một thế giới tốt l�nh trong đ� con người được ph�t triển h�i h�a l� điều mong ước của nh�n loại.

Nhưng từ v�i thập ni�n trở lại đ�y, c�c nh� khoa học c�n ph�t hiện ra một hiện tượng m� c�c hệ lụy đ� bắt đầu t�c động l�n đời sống của tất cả ch�ng ta: đ� l� hiện tượng biến đổi kh� hậu.

Những hệ lụy ấy thật mu�n h�nh mu�n vẻ nhưng lo�i người đ� bắt đầu cảm nhận được sức t�n ph� của ch�ng ng�y một tăng cao.Khoa học đ� ph�t hiện v� đ�nh gi� mức độ nghi�m trọng của hiện tượng biến đổi kh� hậu trong hiện tại cũng như từ l�u ch�ng ta đ� cảm nhận được c�c t�c hại của việc m�i trường bị hủy hoại. Nếu kh�ng c� những t�c động t�ch cực để bảo vệ m�i trường v� giảm thiểu c�c t�c nh�n g�y biến đổi kh� hậu, th� trong tương lai, con ch�u ch�ng ta phải g�nh chịu những hậu quả v� c�ng to lớn.

Đứng trước một vấn đề cấp b�ch v� nghi�m trọng ở tầm cỡ n�y, to�n thể cộng đồng quốc tế đ� v�o cuộc để t�m hiểu nguy�n nh�n v� diễn biến của hiện tượng biến đổi kh� hậu nhằm t�m ra những biện ph�p ứng ph� v� giảm thiểu c�c t�c nh�n g�y hại. Li�n Hiệp quốc, qua hai cơ quan chuy�n m�n của m�nh l� Tổ chức Kh� tượng Thế giới (WMO) v� Chương tr�nh M�i trường của Li�n Hiệp quốc (UNEP) đ� cho th�nh lập Ủy ban Li�n Ch�nh Phủ về Biến đổi Kh� hậu (IPCC) năm 1988. IPCC tập hợp được c�c chuy�n gia h�ng đầu tr�n thế giới trong tất cả c�c lĩnh vực c� li�n quan đến biến đổi kh� hậu v� đ� c�ng bố 4 b�o c�o đ�nh gi� t�nh h�nh biến đổi kh� hậu tr�n thế giới v�o những năm 1990, 1995, 2001 v� 2007. Tất cả c�c b�o c�o ấy đều được đ�nh gi� rất cao v� được c�c nh� khoa học tr�n thế giới c�ng nhận như những t�i liệu ch�nh thức về biến đổi kh� hậu. Ngay sau khi cho c�ng bố b�o c�o lần thứ tư năm 2007, IPCC được trao giả thưởng Nobel H�a b�nh (c�ng với cựu ph� tổng thống Mỹ Al Gore) về c�c hoạt động của m�nh.

Biến đổi kh� hậu v� c�c hệ lụy của n�

Một trong những kết luận quan trọng của c�c b�o c�o IPCC l� c�c biến đổi kh� hậu hiện nay đều c� xuất xứ từ c�c hoạt động của con người . Thật vậy, c�c t�c nh�n ch�nh g�y biến đổi kh� hậu l� những kh� thải nh� k�nh như đioxit cacbonic (CO2), m�tan (CH4), oxit nitrơ (N2O)…Người ta nhận thấy nồng độ của c�c chất kh� ấy trong kh� quyển đ� tăng l�n đột biến từ khoảng 250 năm trở lại đ�y tức l� từ khi bắt đầu kỷ nguy�n c�ng nghiệp h�a m� khởi điểm l� khoảng năm 1750. Đi k�m với việc gia tăng nồng độ của c�c kh� thải nh� k�nh l� c�c hiện tượng biến đổi kh� hậu m� đặc trưng nhất l� việc gia tăng nhiệt độ tr�i đất với những hệ lụy quan trọng của n�. Những biểu hiện của hiện tượng biến đổi kh� hậu c�n gồm c�:

- Mực nước biển d�ng cao khi c�c tấm băng ở hai cực tan dần,

- Lượng mưa thay đổi thất thường, nhiều v�ng tr�n thế giới sẽ c� hạn h�n k�o d�i, nhiều v�ng kh�c lại bị lũ lụt trầm trọng

- Lưu lượng nước tr�n c�c s�ng ng�i thay đổi thất thường , khi th� qu� cao trong m�a mưa v� khi th� qu� thấp trong m�a kh�

-C�c hiện tượng cực đoan như b�o, lũ sẽ tăng cao cả về tần suất v� về cường độ.

Dựa tr�n những m� h�nh t�nh to�n, c�c b�o c�o của IPCC cũng dự b�o c�c hiện tượng biến đổi kh� hậu trong tương lai v� đề ra những biện ph�p để ứng ph� v� giảm thiểu c�c t�c nh�n g�y biến đổi kh� hậu. Người ta cũng nhận thấy rằng d� con người c� cố gắng đến đ�u đi nữa th� cũng chỉ c� thể l�m yếu đi phần n�o c�c hiện tượng biến đổi kh� hậu, c�c hiện tượng n�y sẽ k�o d�i trong nhiều thế kỷ, thậm ch� nhiều thi�n ni�n kỷ.

Trong số c�c biện ph�p đề ra, người ta thường nhắc đến Nghị định thư Kyoto. Đ�y l� một lời cam kết của phần lớn c�c nước tr�n thế giới l� sẽ giảm lượng ph�t t�n ra kh�ng trung của 6 loại kh� thải nh� k�nh m� quan trọng nhất l� kh� CO2. Nếu thực hiện được c�c cam kết n�y, người ta hy vọng l� đến giữa thế kỷ 21 nồng độ kh� CO2 trong kh�ng trung sẽ ổn định ở một gi� trị vừa phải v� c�c hiện tượng biến đổi kh� hậu sẽ giảm đi được phần n�o.

C�c tiến bộ nhận thấy được giữa c�c kỳ c�ng bố của những b�o c�o IPCC c� nguồn gốc từ việc c�c nh� khoa học ng�y c�ng hiểu r� hơn c�c hiện tượng vật l� g�y ra biến đổi kh� hậu từ đ� đề ra những khuyến c�o cần thiết. C�c khuyến c�o chủ chốt nhắm v�o việc giảm hay ngừng hẵn việc ph�t t�n ra kh�ng trung c�c kh� thải nh� k�nh, đặc biệt l� kh� CO2. V� ng�nh chăn nu�i gia s�c để lấy thịt l� một nguồn ph�t t�n kh� thải nh� k�nh quan trọng cho n�n c� thể n�i rằng giảm lượng thịt ti�u thụ trong c�c bữa ăn tr�n khắp thế giới l� một biện ph�p hữu hiệu.

Hiệu ứng nh� k�nh v� c�c kh� thải nh� k�nh

Tr�i đất của ch�ng ta nhận năng lượng nhiệt từ mặt trời qua bức xạ chiếu xuống mặt đất. Khoảng 70% năng lượng n�y được hấp thụ để l�m cho mặt đất ấm l�n, 30% c�n lại bị phản chiếu trở lại kh�ng gian (h�nh 1). Nhưng v� tr�i đất ph�t ra tia bức xạ hồng ngoại ở bước s�ng d�i n�n phần lớn năng lượng bị giữ lại trong c�c lớp kh� đ� t�ch tụ trong kh� quyển, nhiệt độ của tr�i đất v� thế m� c�n cao hơn so với khi kh�ng c� c�c kh� n�y trong kh� quyển. (h�nh 2). Đ�y l� hiện tượng nh� k�nh giống như trong c�c nh� k�nh m� những người l�m vườn trồng hoa quả ở c�c nước �n đới sử dụng để giữ ấm c�y trồng khi nhiệt độ b�n ngo�i xuống qu� thấp. Từ h�ng ngh�n năm, c�c kh� thải từ những nguồn thi�n nhi�n ph�t ra đ� t�ch tụ trong kh�ng trung v� đạt đến một nồng độ ổn định, giữ cho tr�i đất c� một nhiệt độ trung b�nh khoảng 15oC ph� hợp với đời sống con người. Nếu kh�ng c� hiện tượng n�y, năng lượng nhiệt nhận được từ mặt trời sẽ tho�t đi một phần v� nhiệt độ tr�i đất l�c ấy chỉ l� -18oC theo c�c t�nh to�n. Nhưng khi nồng độ của c�c chất kh� ấy l�n qu� cao th� năng lượng được giữ lại sẽ nhiều hơn v� tr�i đất sẽ ấm l�n.

Người ta đ� bắt đầu đo nhiệt độ tr�i đất từ đầu thế kỷ 19 v� nhận thấy rằng nhiệt độ n�y c�ng ng�y c�ng tăng (h�nh 3). Qua c�c t�nh to�n với những kịch bản kh�c nhau, người ta c� thể dự đo�n nhiệt độ tr�i đất v�o cuối thế kỷ 21 v� xa hơn nữa (h�nh 4). C�c b�o c�o của IPCC cho thấy rằng trong 50 năm vừa qua, nhiệt độ tr�i đất tăng 0,13oC mỗi thập kỷ nghĩa l� gấp hai lần mức tăng trung b�nh trong 100 năm trở lại đ�y.

Tr�n h�nh 4, ta thấy rằng t�y theo từng kịch bản m� đến cuối thế kỷ 21 nhiệt độ tr�i đất c� thể tăng hơn cuối thế kỷ 20 1,8oC (trường hợp lạc quan nhất) hay thậm ch� 4oC (trường hợp xấu nhất).

Một minh chứng r� rệt cho việc tr�i đất ấm dần l�n l� hiện tượng tan băng ở hai cực của tr�i đất v� ở nhiều v�ng phủ băng tuyết như Greenland hay v�ng Patagonia ở Nam Mỹ (h�nh 5).Một hậu quả của việc tan băng n�y l� hiện tượng mực nước biển d�ng cao, Người ta thấy rằng giữa c�c năm 1870 v� 2001, nước biển đ� d�ng cao 20cm. Giữa năm 1993 v� 2006, c�c vệ tinh đo đạc cho thấy nước biển đ� d�ng cao 3,1 mm (h�nh 6).

Khi so s�nh với sự gia tăng nồng độ c�c kh� thải nh� k�nh trong kh� quyển, người ta c� thể kết luận rẳng ch�nh việc ph�t t�n ra kh�ng trung c�c kh� thải nh� k�nh như CO2 v� m� tan l� nguy�n nh�n g�y biến đổi kh� hậu (h�nh 7 v� 8). Tr�n h�nh 7 ta thấy chỉ từ khi bắt đầu thời kỳ c�ng nghiệp h�a, nồng độ CO2 mới tăng l�n đ�ng kể. Nồng độ n�y v�o năm 1750 chỉ l� 280 ppm (ppm= một phần triệu) đến năm 2005 đ� l�n đến 379 ppm, tức l� khoảng 3000 tỷ tấn CO2 hiện c� trong kh� quyển. Từ năm 2000 đến năm 2005, lượng CO2 trong kh�ng trung tăng 26,4 triệu tấn mỗi năm. Đến năm 2100 người ta cố đạt đến một nồng độ trung b�nh 450 ppm c�n nếu kh�ng c� c�c biện ph�p giảm thiểu, nồng độ n�y c� thể l�n tr�n 950 ppm. Cũng tương tự như thế, nồng độ kh� m�tan tăng từ 600 ppb (ppb=một phần tỷ) v�o thời kỳ bắt đầu c�ng nghiệp h�a l�n 1744 ppb v�o năm 2005 (tương đương với 4932 triệu tấn m� tan trong kh� quyển).

Để đ�nh gi� khả năng g�y biến đổi kh� hậu của c�c loại kh� thải nh� k�nh kh�c nhau, người ta thường quy về lượng CO2 tương đương.Th� dụ như kh� m� tan, mặc d� nồng độ của n� trong kh� quyển kh�ng đ�ng kể, nhưng t�c động của mỗi ph�n tử m�tan quan trọng gấp 21 lần một ph�n tử CO2.

C�c nỗ lực của khoa học kỹ thuật hiện nay nhắm tới mục ti�u giảm lượng kh� thải nh� k�nh ph�t t�n ra kh�ng trung v� t�m c�ch giảm việc sử dụng c�c nhi�n liệu h�a thạch như than, dầu mỏ qua việc thay thế ch�ng bằng những nhi�n liệu �t ph�t t�n CO2 (năng lượng t�i tạo, tiết kiệm năng lượng….) Tr�n h�nh 9, người ta thấy n�ng nghiệp m� chủ yếu l� chăn nu�i cũng tạo ra một lượng kh� thải nh� k�nh quan trọng v� thế cho n�n việc giảm c�c s�c vật nu�i lấy thịt l� một biện ph�p hữu hiệu.

Ảnh hưởng của biến đổi kh� hậu
tr�n lương thực, dinh dưỡng

Biến đổi kh� hậu sẽ l�m giảm sản lượng lương thực tr�n thế giới v� tạo ra c�c cơn khủng hoảng lương thực trầm trọng.

Khi nồng độ kh� CO2 trong kh�ng kh� tăng l�n th� năng suất của một số thực vật gọi l� C3 như l�a, l�a m�, đậu n�nh, khoai t�y, rau …tăng l�n nhiều hơn c�c thực vật C4 như bắp, m�a , k�, l�a miến. Tuy nhi�n chất lượng của ch�ng c� phần giảm đi, th� dụ như h�m lương can xi, tinh bột trong hạt gạo thay đổi cũng như nhiệt độ gelatin h�a của n�.

Nhiệt độ kh�ng kh� c� ảnh hưởng lớn đến năng suất c�y trồng v� c�c loại c�y lương thực hiện nay đ� th�ch nghi với nhiệt độ b�nh thường, sự tăng hay giảm nhiệt độ sẽ l�m giảm năng suất của ch�ng. Người ta dự đo�n rằng, với việc tr�i đất ấm dần l�n năng suất n�ng nghiệp ở c�c nước đang ph�t triển sẽ giảm đi từ 9 đến 21%, trong khi ở c�c nước ph�t triển năng suất chỉ giảm 6%. Theo b�o c�o Stern của ch�nh phủ Anh quốc, nếu nhiệt độ tr�i đất tăng l�n 3oC, gi� lương thực tr�n thế giới sẽ tăng 40%v� ở v�ng nhiệt đới sẽ c� từ 100 đến 500 triệu người thiếu đ�i.

C�c hiện tượng cực đoan như nắng n�ng, r�t đậm r�t hại, b�o lũ cũng l�m cho sản xuất lương thực bị ảnh hưởng. Trong đợt nắng n�ng v�o m�a h� năm 2003, sản lượng bắp ở Ph�p đ� giảm đi 20% so với năm 2002 c�n sản lượng hoa quả giảm 25%.

Một ảnh hưởng xấu của biến đổi kh� hậu đến sản xuất lương thực xảy ra khi mực nước biển d�ng cao. Người ta t�nh rằng v�o năm 2100, mực nước biển sẽ cao hơn mực nước năm 2000 l� 0,48 m trong trường hợp tốt nhất (nồng độ CO2 kh� quyển l� 450 ppm) v� l� 0,96 m trong trường hợp xấu (nồng độ kh� CO2 l� 950 ppm) Theo b�o c�o của Ng�n h�ng Thế giới năm 2007, Việt Nam l� một trong 5 nước chịu ảnh hưởng xấu nhất của hiện tượng mực nước biển d�ng cao (h�nh 10).

Khi mực nước biển d�ng cao 1m, trong số 5 nước n�u tr�n th� Việt Nam bị thiệt hại nhiều nhất về số d�n bị ảnh hưởng (gần 11%), về gi� trị GDP bị giảm (11%). về diện t�ch c�c đ� thị bị ngập (10%) v� về diện t�ch c�c v�ng ngập nước ngập mặn đ� bị mất đi. Về tỷ lệ đất n�ng nghiệp bị mất (7%) Việt nam chỉ �t hơn Ai Cập (13%). Sản lượng n�ng nghiệp của ta sẽ bị giảm đi khoảng 5 triệu tấn th�c.

Một nguy�n nh�n c� li�n quan đến biến đổi kh� hậu v� l�m cho an ninh lương thực tr�n thế giới bị tổn hại: đ� l� việc nhiều quốc gia chuyển một phần đất trồng c�y lương thực th�nh đất trồng c�y sản xuất nhi�n liệu sinh học. Một khi kh�ng đủ lương thực th� người ta phải chấp nhận sự suy giảm về mặt dinh dưỡng.

Cộng đồng quốc tế hiện nay đang t�m c�c biện ph�p giảm thiểu c�c kh� thải nh� k�nh, đặc biệt l� th�nh phần quan trọng nhất, kh� CO2. C�c kh� kh�c như m� tan, oxit nitrơ cũng được để � đến nhiều v� người ta thường quy c�c kh� thải nh� k�nh v�o CO2 để c� kh� CO2 tương đương (CO2e). Mặc d� lượng m� tan trong kh�ng trung �t hơn nhiều so với lượng CO2 nhưng t�c động của n� để g�y ra biến đổi kh� hậu lại lớn hơn nhiều, một ph�n tử m�tan g�y ảnh hưởng tr�n kh� hậu gấp 21 lần một ph�n tử CO2. Đối tương m� khoa học nhắm đến trước hết l� c�c nhi�n liệu h�a thạch (than, dầu mỏ…) v� ch�ng tạo ra nhiều kh� thải nh� k�nh. Ng�nh chăn nu�i s�c vật để lấy thịt cũng l� một nguồn tạo ra kh� thải nh� k�nh quan trọng cho n�n việc giảm thiểu c�c loại gia s�c cũng l� một biện ph�p hữu hiệu.

Tổng quan về ng�nh chăn nu�i tr�n thế giới

Ng�nh chăn nu�i s�c vật để lấy thịt d�ng cho bữa ăn đang ph�t triển rất nhanh ch�ng nhất l� ở những nước đang ph�t triển. Lượng thịt sản xuất tr�n thế giới tăng l�n rất nhanh trong những năm cuối của thế kỷ 20:

Năm ....... Sản lượng thịt (triệu tấn)

1950 .......... 45
1980 .......... 73
1990 .......... 170
1997 .......... 210
1999 .......... 217
2000 .......... 233
2002 .......... 239
2006 .......... 276

Từ năm 1950 đến năm 2000, lượng thịt sản xuất tr�n thế giới đ� tăng từ 45 triệu tấn l�n 233 triệu tấn tức l� khoảng 5 lần trong khi d�n số tr�n thế giới chỉ tăng gấp đ�i, từ 2,7 tỷ l�n 6,7 tỷ người. Lượng thịt ti�u thụ h�ng năm t�nh theo đầu người ở c�c nước đang ph�t triển tăng l�n từ 14 đến 28 kg giữa c�c năm 1980 v� 2002, con số tương ứng ở c�c nước ph�t triển l� 73 v� 78 kg, sản lượng thịt tr�n to�n thế giới tăng từ 73 triệu tấn l�n 239 triệu tấn.. Thịt từ c�c s�c vật thuộc lo�i nhai lại (tr�u, b�, d� cừu) tăng �t hơn thịt heo,g�, vịt. Tr�n h�nh 11, ta thấy c� những thay đổi rất lớn về lượng thịt ti�u thụ h�ng năm của mỗi người d�n ở một số nước.

Ng�nh chăn nu�i gia s�c để lấy thịt kh�ng những tạo ra những lượng kh� thải nh� k�nh quan trọng g�y biến đổi kh� hậu trong tương lai m� trước mắt n� c�n l� một nguồn g�y � nhiễm m�i trường quan trọng.

Ng�nh chăn nu�i lấy thịt g�y � nhiễm m�i trường

Chăn nu�i l� một ng�nh g�y � nhiễm m�i trường rất lớn.

� nhiễm kh�ng kh� : những chất kh� như m�tan, amm�nh�c… bay ra từ c�c chất thải v� ph�n s�c vật g�y � nhiễm trầm trọng chung quanh c�c trại chăn nu�i lớn

� nhiễm nguồn nước: những chất thải ra từ c�c trại chăn nu�i v�o c�c nguồn nước c� thể l� ni tơ (dưới dạng amm�nh�c, Nitơ ph�n tử, c�c nitr�t,…). 64% lượng amm�nh�c do con người tạo n�n l� từ chăn nu�i. Amm�nhac trong kh�ng kh� sẽ g�y ra những trận mưa axit rất tai hại. Nitr�t l� một chất c� hại cho sức khỏe con người nhất l� trẻ em nếu uống nước c� lẫn c�c nitrat. Phốtpho c� trong ph�n s�c vật thải v�o c�c nguồn nước cũng l� một chất g�y � nhiễm, tuy kh�ng độc như ni tơ. Trong một t�i liệu của Tổ chức Lương N�ng quốc tế năm 2004, người ta đ� x�c định lượng nitơ v� phốt pho chảy v�o biển Đ�ng từ Việt Nam, Th�i Lan v� tỉnh Quảng Đ�ng (Trung quốc) c� nguồn gốc từ việc chăn nu�i heo. Ri�ng đối với Việt Nam, c�c � nhiễm Nitơ v� Phốt pho từ việc nu�i heo chiếm 38 v� 92% của tổng lượng trong c�c nguồn nước, trong khi tỷ lệ đ�ng g�p của c�c loại nước thải gia đ�nh chỉ l� 12 v� 5%.

C�c loại vi sinh vật v� k� sinh tr�ng thải ra từ ph�n, r�c chăn nu�i cũng l� một hiểm họa lớn cho sức khỏe con người.

Ngo�i ra ng�nh chăn nu�i c�n thải v�o c�c nguồn nước uống những kh�ng sinh, ho�c m�n tăng trọng đ� được đưa v�o thức ăn gia s�c. Ngo�i c�c t�c động đến m�i trường của những ph�n, r�c trong chăn nu�i th� c�c kh�u giết mổ, thuộc da …cũng đều g�y � nhiễm m�i trường nghi�m trọng. C�c kim loại nặng do s�c vật thải ra sau khi ăn c�c thực phẩm c� trộn thuốc chữa bệnh hay thuốc tăng trọng cũng c� hại cho sức khỏe con người.

Một t�c động lớn đến m�i trường của ng�nh chăn nu�i l� việc chiếm giữ t�i nguy�n nước, đặc biệt quan trong ở c�c v�ng kh� cằn. Ng�nh chăn nu�i cần rất nhiều nước, sử dụng 8% lượng nước do con người khai th�c kh�ng những để cho s�c vật uống (nước chiếm từ 60 đến 70% trọng lượng cơ thể) m� c�n trong việc trồng c�y thực phẩm cho s�c vật. Tr�n thế giới, 90% đậu n�nh được d�ng l�m thức ăn gia s�c. Nếu để sản xuất 1kg bắp người ta chỉ cần 900 l�t nước th� muốn c� 1kg thịt b�, lượng nước cần d�ng l�n đến 15500 l�t.

Ng�nh chăn nu�i cũng chiếm giữ rất nhiều diện t�ch đất để l�m c�c đồng cỏ v� để trồng c�c c�y thực phẩm cho s�c vật. Đất l�m đồng cỏ chiếm đến 26% diện t�ch đất tr�n thế giới kh�ng bị băng tuyết bao phủ, đất trồng thức ăn chăn nu�i chiếm 33% đất trồng trọt được tr�n thế giới. Khoảng 70% rừng v�ng Amazon đ� bị ph� để d�ng cho chăn nu�i.

Thịt l� một sản phẩm sử dụng kh�ng hợp l�

Thịt l� một loại pr�t�in cao cấp nhưng việc sản xuất ra n� tỏ ra rất l�ng ph�. Người ta t�nh rằng, hiện nay tr�n thế giới 1/3 ngũ cốc được d�ng l�m thức ăn trong chăn nu�i cũng như 90% sản lượng đậu n�nh. Để c� được 1kg thịt b� người ta cần 10 kg ngũ cốc l�m thức ăn cho chăn nu�i, 1 kg thịt heo cần từ 4 đến 5,5 kg ngũ cốc, 1 kg thịt gia cầm cần 2,1 đến 3 kg ngũ cốc.

Phải sử dụng từ 7 đến 16 kg đậu n�nh để tạo ra 1 kg thịt do đ� người ta đ� l�ng ph� 90% pr�t�in, 99% hydratcacbon v� 100% chất xơ l� những chất cần cho sức khỏe con người. Nếu chỉ trồng rau, quả, ngũ cốc cho người ăn th� 1 h�cta đất c� thể nu�i 30 người trong khi nếu sử dụng đất để trồng thức ăn cho chăn nu�i để sản xuất ra thịt, trứng, sữa th� 1 h�cta chỉ nu�i được từ 5 đến 10 người d�n.

T�c động quan trọng nhất của ng�nh chăn nu�i tr�n biến đổi kh� hậu l� việc thải ra nhiều kh� nh� k�nh trong qu� tr�nh sản xuất thịt.

(c�n tiếp)

(thuvienhoasen.org)

ĂN CHAY ĐỂ CHỐNG LẠI BIẾN ĐỔI KH� HẬU
TS. Nguyễn Thọ Nh�n

Ng�nh chăn nu�i tạo nhiều kh� thải nh� k�nh
g�y biến đổi kh� hậu

Chăn nu�i l� một ng�nh tạo ra nhiều kh� thải nh� k�nh trong rất nhiều kh�u, ph� rừng để d�nh đất trồng trọt c�c thức ăn cho gia s�c, sản xuất ph�n đạm, sử dụng nhi�n liệu trong c�c m�y n�ng nghiệp…. C�c gia s�c thuộc lo�i nhai lại c�n ph�t ra kh� m� tan qua việc ti�u h�a trong ruột của ch�ng v� ph�n s�c vật nếu kh�ng được ủ k�n sẽ cho tho�t m�tan v� oxit nitrơ ra kh�ng trung. Tr�n h�nh 12, người ta biểu thị lượng kh� CO2 tương đương (t�nh bằng kg) ph�t t�n ra cho mỗi kg th�nh phẩm như l�a gạo, thịt, len cừu….

Hiện nay, ng�nh n�ng nghiệp tạo ra 22% kh� thải nh� k�nh trong lượng kh� thải tổng cộng ph�t t�n ra kh�ng trung. Trong số đ�, chăn nu�i đ�ng g�p đến 80%, nghĩa l� ng�nh chăn nu�i tạo ra 18% tổng lượng kh� thải nh� k�nh. Trong lượng kh� thải n�y c� 9% l� CO2, 37% l� m�tan v� 65% l� oxit nitrơ. Nếu m�tan mạnh gấp 21 lần CO2 trong việc g�y ra biến đổi kh� hậu th� oxit nitrơ c�n mạnh gấp 296 lần. Năm 2007, một nh� nghi�n cứu người Nhật đ� t�nh rằng để c� 1 kg thịt b� người ta đ� cho tho�t ra kh�ng trung 36,4 kg kh� CO2 tức l� tương đương với việc l�i xe li�n tục trong 3 tiếng đồng hồ đồng thời qu�n tắt đ�n trong nh� hay cũng tương đương với việc thắp một b�ng đ�n 100 watt trong 20 ng�y. Kh� thải nh� k�nh c� nguồn gốc từ ng�nh chăn nu�i c�n nhiều hơn kh� thải nh� k�nh c� nguồn gốc từ mọi phương tiện giao th�ng tr�n thế giới (xe cộ đường bộ, h�ng kh�ng ...) chỉ l� 14%.

H�nh 13 cho thấy tỷ lệ kh� thải nh� k�nh ph�t ra từ c�c kh�u c� li�n quan đến chăn nu�i.

Trước hết l� kh� m� tan sinh ra trong ti�u h�a của c�c lo�i nhai lại. (86 triệu tấn/ năm). Trong dạ d�y của ch�ng, hiện tượng l�n men vi sinh biến c�c chất xơ th�nh những sản phấm hấp thụ được trong ruột, m� tan l� một chất thải ti�u h�a sẽ bị tống ra ngo�i.

Ph�n s�c vật khi ph�n hủy trong m�i trường yếm kh� cũng ph�t ra kh� m� tan (18 triệu tấn mỗi năm). Người ta c� thể sử dụng ph�n s�c vật để tạo ra kh� sinh vật trong c�c hầm ủ hay bể ti�u h�a. Ph�n s�c vật c�n cho tho�t ra một lượng lớn oxit nit rơ (khoảng 3,6 triệu tấn/năm).

Kh� CO2 ph�t t�n ra kh�ng trung c� nguồn gốc từ chăn nu�i c� thể l�:

CO2 ph�t sinh trong việc sản xuất ph�n đạm để b�n cho c�c loại c�y d�ng l�m thức ăn gia s�c. Phần lớn kh� n�y ph�t ra từ c�c nhi�n liệu h�a thạch như kh� đốt (hay than đ�) d�ng trong c�ng nghiệp chế biến amm�nh�c. Người ta t�nh rằng kh� CO2 ph�t ra trong kh�u n�y khoảng 41 triệu tấn/năm.

CO2 ph�t sinh trong việc sử dụng nhi�n liệu h�a thạch để sản xuất thức ăn gia s�c, ph�n b�n, thuốc trừ s�u… trong m�y m�c n�ng nghiệp, trong vận chuyển, c�y cấy, gặt h�i, trong tưới ti�u …Tổng lượng CO2 ph�t ra khoảng 90 triệu tấn/năm.

CO2 từ việc sử dụng đất cho chăn nu�i, th� dụ như ph� rừng để cải tạo th�nh đồng cỏ, đất trồng trọt c�y thực phẩm gia s�c, b�n ph�n chuồng để trồng l�a nước…Người ta ước t�nh lượng CO2 ph�t ra trong kh�u n�y l�n đến 2,4 tỷ tấn/năm. Thay đổi việc sử dụng đất cũng l�m ph�t t�n ra kh�ng trung khoảng 28 triệu tấn CO2 c�n hiện tượng sa mạc h�a do chăn nu�i cũng ph�t t�n ra kh�ng trung 100 triệu tấn kh�c mỗi năm.

CO2 tho�t ra kh�ng trung qua hiện tượng thở của s�c vật tuy rất lớn (khoảng 3 tỷ tấn) nhưng v� c�c loại thực vật ch�ng ăn v�o đ� h�nh th�nh bằng c�ch r�t CO2 từ kh� trời cho n�n trong nghị định thư Kyoto, người ta kh�ng t�nh đến lượng kh� thải n�y, đ�y chỉ l� chu kỳ tuần ho�n của CO2 trong thi�n nhi�n m� th�i.

Giảm số lượng s�c vật chăn nu�i để chống lại biến đổi kh� hậu

C�c kh� thải nh� k�nh l� nguy�n nh�n chủ yếu của hiện tượng biến đổi kh� hậu. Hiện tượng n�y chỉ c� c�ng ng�y c�ng trầm trọng, �t ra cũng trong nhiều thế kỷ tới. Ng�nh chăn nu�i l� một trong những nguồn ph�t ra kh� thải nh� k�nh quan trọng, cho n�n một biện ph�p hữu hiệu l� giảm số lượng s�c vật chăn nu�i v� giảm lượng thịt ti�u thụ trong c�c bữa ăn.

Th�ng 8 năm 2008, tiến sĩ Rajendra Pachauri, chủ tịch Ủy ban Li�n Ch�nh phủ về biến đổi kh� hậu IPCC, người đ� thay mặt Ủy ban nhận giải thưởng Nobel đ� l�n tiếng khuy�n người ta n�n ăn �t thịt để g�p phần v�o việc bảo vệ m�i trường v� chống lại biến đổi kh� hậu. �ng đưa ra những con số rất h�ng hồn l� một người ăn chay trong 70 năm đ� giảm được 100 tấn kh� CO2 tung ra kh�ng trung v� chỉ cần ăn chay mỗi tuần một ng�y th� một người d�n ch�u �u c� thể l�m giảm đi 170 kg CO2 trong một năm. Ch�nh tiến sĩ Pachauri đ� ăn chay từ 10 năm nay v� cho l� đ� giảm được 12 tấn CO2.

C� lẽ kh�ng cần ăn trường chay nhưng ăn �t thịt đ� l� một đ�ng g�p của mỗi người trong c�ng cuộc chung của nh�n loại nhằm tr�nh c�c hệ lụy của biến đổi kh� hậu.


TS. Nguyễn Thọ Nh�n
Viện Năng lượng Nguy�n tử Quốc gia (Hội Dinh dưỡng Việt Nam)

Nguồn: thuvienhoasen.org