Phổ Khuyến Tọa Thiền Nghi -- Thiền sư Đạo Nguyên

[hienchanh]

Phổ Khuyến Tọa Thiền Nghi -- Thiền sư �ạo Nguy�n

Người dịch: Thuần Bạch


1.- Thiền sư �ạo Nguy�n v� duy�n khởi của "Phổ khuyến tọa thiền nghi".

Thiền sư �ạo Nguy�n Hy Huyền (Dogen Kigen, 1200-1253) l� khai tổ t�ng T�o �ộng Nhật Bản.

Năm 1224 sư sang Trung Hoa học đạo với thiền sư Thi�n �ồng Như Tịnh (1163-1228) l� tổ t�ng T�o �ộng đời thứ 15. Sau khi được thầy ấn chứng, sư trở về Nhật Bản v�o năm 1228.

B�i "Phổ khuyến tọa thiền nghi" do thiền sư �ạo Nguy�n soạn ngay sau khi ở Trung Hoa về tại ch�a Kiến Nh�n, Tokyoto từ ng�y 5 th�ng 10 đến ng�y 10 th�ng 12 năm 1288.

Sư dựa v�o nghi thức tọa thiền trong quyển "Thiền Nguy�n Thanh Quy" của T�ng Nghĩa, được viết v�o năm 1103, cốt kh�i phục tinh thần của "B�ch Trượng Thanh Quy". Quyển thanh quy n�y của tổ B�ch Trượng Ho�i Hải (720-814) rất phổ biến khắp thiền l�m đời �ường, nhưng đến cuối đời Tống th� bị mai một.

Trong một bản thảo viết ngắn lưu giữ tại ch�a Vĩnh B�nh, thiền sư �ạo Nguy�n cho biết ng�i T�ng Nghĩa chưa diễn đạt hết tinh thần tọa thiền của tổ B�ch Trượng, n�n sư phải soạn lại b�i "Phổ khuyến tọa thiền nghi" n�y. B�i "Phổ khuyến..." n�y c� hai văn bản.

- Bản thứ nhất l� một tuyệt t�c thư ph�p do ch�nh tay thiền sư �ạo Nguy�n viết, ghi năm 1233 v� được tồn giữ trong Viện Bảo T�ng Quốc Gia Nhật Bản.

- Bản thứ hai rất th�ng dụng qua nhiều thế kỷ, kh�ng t�m thấy thủ b�t nguy�n t�c, chỉ biết lần đầu ti�n xuất hiện v�o năm 1358 v� sau đ� được khắc in lại thời đại Tokugawa. Bản n�y c� ảnh hưởng rộng lớn v� s�u xa trong h�ng m�n đệ t�ng T�o �ộng v� được tụng đọc v�o buổi chiều tại c�c thiền viện thuộc hệ thống t�ng ph�i n�y.


2.- Bản dịch "Phổ khuyến tọa thiền nghi".

�ạo lu�n lu�n tr�n đầy v� tr�m khắp, thế tại sao lại c� thể t�y v�o sự tu tập v� gi�c ngộ? Chiếc xe ph�p lu�n lu�n tự do v� ra khỏi mọi tr�i buộc, vậy th� con người c� cần phải nỗ lực dụng c�ng hay kh�ng? �ạo kh�ng d�nh bụi trần, thế sao phải quan t�m đến ph�p m�n chỉ dạy lau ch�i? V� �ạo kh�ng bao giờ kh�c lạ với bất cứ ai, lu�n lu�n c� mặt ngay nơi m�nh th� c� cần phải đi chỗ n�y chỗ nọ để h�nh tr�?

Tuy nhi�n, nếu ngay từ ban đầu c� khoảng c�ch, d� l� rất nhỏ nhiệm đi nữa, giữa m�nh với �ạo th� kết quả l� �ạo sẽ c�ch xa m�nh như trời với đất. Nếu hơi tho�ng khởi niệm đối đ�i ph�n biệt th� đ� đ�nh mất Phật t�m.

Như c� người n�o tự h�o l� đ� hiểu �ạo th�ng suốt, cho rằng m�nh vốn c� đầy đủ tr� huệ Phật, đ� thấy �ạo v� s�ng t�m, từ đ� đạt được năng lực thần th�ng; thực ra người ấy đ� đ�nh mất đạo v� c�n rất thấp xa gi�c ngộ.

H�y nh�n xem đức Phật, d� h�m sẵn t�nh gi�c tức Phật t�nh, vẫn phải tọa thiền s�u năm dưới c�i c�y.

Rồi tổ Bồ �ề �ạt Ma, người kế thừa t�m Phật v� lưu truyền m�i đến ng�y nay, cũng phải ch�n năm tọa thiền trước v�ch n�i ở Tung Sơn.

Tại sao thuở xưa cổ đức tinh tấn đường ấy m� học nh�n thời nay lại kh�ng chịu tọa thiền? H�y dừng hẳn chạy theo ngữ ng�n văn tự v� học c�ch xả bỏ kiến giải tri thức quay về ch�nh m�nh hồi quang phản chiếu để thắp s�ng bổn t�m. Nếu l�m được tất nhi�n th�n t�m bu�ng bỏ v� Phật t�nh sẽ hiện lộ. Nếu muốn chứng đạt tr� tuệ Phật th� n�n bắt tay h�nh tr� ngay, kh�ng được chần chừ.

Tọa thiền cần một căn ph�ng y�n tĩnh. Ăn uống chừng mực, ngăn l�a những mối giao tiếp thế sự. Chớ t�nh to�n nghĩ suy phải quấy, tốt xấu, cũng kh�ng theo b�n n�y chống b�n kia. H�y dừng lại mọi tạo t�c vận h�nh của t�m thức, ngay cả � niệm muốn th�nh Phật cũng dập tắt. �iều n�y vẫn đ�ng kh�ng chỉ trong thời tọa thiền m� suốt mọi động t�c trong ng�y.

Tại chỗ ngồi đặt một nệm vu�ng v� tr�n đ� k� một bồ đo�n (gối tr�n). C� thể ngồi xếp bằng ch�o ch�n theo thế to�n kiết gi� hay b�n kiết gi�. Nếu to�n kiết gi� th� ch�n phải đặt tr�n đ�i tr�i v� ch�n tr�i tr�n đ�i phải. Nếu b�n gi� th� chỉ c� ch�n tr�i đặt tr�n đ�i phải. Nới lỏng d�y thắt lưng, mặc y phục rộng r�i. B�n tay phải đặt tr�n ch�n tr�i v� b�n tay tr�i đặt tr�n tay phải, l�ng b�n tay hướng l�n tr�n, đầu hai ng�n c�i chạm v�o nhau.

Th�n ngồi ngay thẳng, kh�ng nghi�ng tr�i lệch phải, kh�ng c�i trước ngả sau.

Giữ hai tay thẳng h�ng với hai vai, v� mũi thẳng đứng với rốn.

Miệng ngậm, h�m răng kh�p lại, lưỡi chạm đốc họng.

Mắt h� mở v� mũi thở nhẹ nh�ng.

Khi đ� ngồi đ�ng c�ch, h�t v�o thở ra mạnh, xoay sang tr�i sang phải rồi ngồi y�n vững v�ng. Nghĩ đến chỗ kh�ng nghĩ tưởng (Phi tư lương xứ thường tư lương). L�m sao nghĩ như thế được? Dừng bặt vọng niệm, đ� l� nền tảng của sự tọa thiền.

Kiết gi� phu tọa kh�ng phải l� học đ�i thiền định. Hơn thế nữa, đ�y l� ph�p an lạc, l� sự tu tr� tiến đến tr� tuệ Phật. �ạo sẽ hiển hiện ngay chỗ dứt bặt hư vọng.

Tọa thiền l� hiển lộ thực tại tối thượng. Một phen thấu đ�o được tinh yếu n�y như rồng gặp nước, như cọp tựa n�i, t�m khi đ� sẽ hết u lụn m� mờ.

Khi xả thiền h�y cử động xoa b�p nhẹ nh�ng v� thong thả. �ứng đ�ng l�n qu� nhanh, qu� mạnh.

Nhờ c�ng đức tọa thiền ta c� thể si�u vượt giữa "ph�m" v� "th�nh", giữa "m�" v� "tỉnh" v� c� thể đạt được một c�i chết tự tại d� đứng hay ngồi.

Lại nữa, khi chư Phật, chư Tổ diễn b�y yếu chỉ của thiền cho h�ng m�n đệ bằng c�ch đưa l�n một ng�n tay, chỉ c�y phướn trước s�n, đưa ra c�i ch�y hay c�y kim, hoặc giả khi muốn khai ngộ cho đệ tử, c�c ng�i d�ng c�y phất tử,c�y gậy, năm tay, tiếng h�t... nếu như ta c�n c�i thấy với t�m ph�n biệt đối đ�i th� kh�ng thể n�o l�nh hội được.

Cho d� c� sở đắc thần th�ng hoặc vẫn c�n ph�n biệt đối đ�i giữa thực h�nh v� gi�c ngộ th� cũng kh�ng thể n�o l�nh hội được.

V� vậy kh�ng c� ph�n biệt giữa kẻ ngu người kh�n. Tọa thiền l� sự thực h�nh si�u vượt b�nh diện chủ quan lẫn kh�ch quan. Ngay nơi thực h�nh ho�n to�n nhất t�m ch�nh ni�m th� ch�nh đ� l� gi�c ngộ.

Kh�ng c� c�ch biệt giữa c�ng phu v� đạt ngộ hoặc giữa tọa thiền v� cuộc sống h�ng ng�y.

Chư Phật v� chư Tổ trong thế gian n�y, ở Ấn �ộ cũng như Trung Hoa đều bảo tồn t�m ấn của Phật v� s�ch tấn h�nh thiền.

Cần phải dốc hết mạng sống để tọa thiền. D� thường n�i rằng c� nhiều ph�p m�n tu tr� những cũng phải tọa thiền. Tại sao bỏ lơ chỗ ngồi tại nh� để lang thang đ� đ�y? Nếu bước đầu lầm lỡ thi chắc chắn sẩy ch�n xa đạo.

Thật l� đại hạnh đại phước mới được th�n người. Chớ để ng�y qua uổng ph�. �� biết được tinh yếu của Phật ph�p rồi sao c�m đắm theo thế gian thường t�nh?

Th�n người như chớp c� rồi kh�ng,
Thịnh suy ngọn cỏ hạt sương trong.

H�ng học nh�n nhiệt t�m!

Từ l�u đ� l�m người m� sờ voi, b�y giờ chớ sợ con rồng thật. H�y dốc hết mạng sống v�o đường tu chỉ thẳng bản t�nh.

H�y tr�n trọng những bậc gi�c ngộ to�n tri v� v� sự. H�a quang với �nh s�ng tr� tuệ của chư Phật v� truyền thừa d�ng mạch gi�c ngộ của chư Tổ.

H�y tọa thiền, sẽ th�nh Phật l�m Tổ. Kho b�u nh� m�nh sẽ tự khai mở v� ta tha hồ xử dụng.

Thiền sư Đạo Nguy�n - Thuần Bạch dịch