Một cuộc đối thoại giữa "Tâm" và "Linh Hồn"

[hienchanh]

Một cuộc đối thoại giữa "T�m" v� "Linh Hồn"

Người viết: Minh Tri


T�n l� C�ng gi�o x�c t�n: Thi�n Ch�a đ� ban cho con người một linh hồn giống như h�nh ảnh của Ng�i.

C�n nh� Phật th� n�i: con người c� c�i T�m.

Vấn nạn được đặt ra như sau: Nếu linh hồn do Thi�n Ch�a ban, vậy T�m do ai ban? Nếu kh�ng do ai ban cả th� từ đ�u m� c� T�m?...

Khoa thần học C�ng gi�o lu�n trung th�nh với ph�p biện chứng cổ điển, quy kết tạo vật (quả) v�o một đ�ch tối hậu, duy nhất (nh�n) l� Thi�n Ch�a. Nhưng nếu n�i “Thi�n Ch�a”, e rằng người ngo�i Kit� gi�o kh� chấp nhận, n�n c�c nh� thần học thường mượn từ ngữ triết học l� "Nguy�n nh�n đệ nhất" để �m chỉ Thi�n Ch�a.

Từ điển v� danh từ triết học của Linh mục Trần Văn Hiến Minh giải th�ch: "Nguy�n nh�n đệ nhất (Cause Premi�re) l� nguy�n nh�n đứng đầu chuỗi nguy�n nh�n m� c�i tr�n ảnh hưởng đến c�i sau.

Như thế, nguy�n nh�n đệ nhất l� nguy�n nh�n kh�ng bị nguy�n nh�n n�o tr�n đ� ảnh hưởng tới. Thượng đế l� Nguy�n nh�n đệ nhất". Theo học thuyết T�ma: “Thượng đế l� nguy�n nh�n đầu ti�n của sự tồn tại v� l� cơ sở đầu ti�n của mọi phạm tr� Triết học.”

Nếu n�i “T�m” cũng ch�nh l� Nguy�n nh�n đệ nhất, chắc chắn sẽ bị số đ�ng t�n đồ C�ng gi�o phản đối, bởi v� T�m kh�ng thể l� Ch�a được... (trừ một số Kit� hữu ph�ng kho�ng, cởi mở. Nhưng số n�y rất �t v� thường bị Gi�o hội l�n tiếng chỉ tr�ch gay gắt, hăm dọa dứt ph�p th�ng c�ng!). V� nếu cho rằng: T�m cũng ch�nh l� Ch�a, lập tức anh rơi ngay v�o phiếm thần luận (Panth�isme). Thuyết phiếm thần cho rằng: Ch�a l� khởi nguy�n phi nh�n, nhưng kh�ng nằm ngo�i tự nhi�n giới, đồng nhất với tự nhi�n giới. Thuyết phiếm thần ho� tan Ch�a v�o tự nhi�n giới, b�c bỏ khởi nguy�n si�u nhi�n của Ch�a. Hay n�i một c�ch kh�c: c�i g� cũng l� Thượng đế, tức vạn vật đồng nhất thể.

Nhưng nếu chỉ d�ng luận l� học h�nh thức để ph�n biện: “T�m” kh�ng phải l� nguy�n nh�n đệ nhất, tất phải l� đệ nhị hay đệ tam!...V� theo Từ điển danh từ triết học của Linh mục Trần Văn Hiến Minh, ch�nh nguy�n nh�n đệ nhất ảnh hưởng (sanh ra) c�i t�m. Trong trường hợp n�y, t�m ch�nh l� kết quả tất yếu (quả) của nguy�n nh�n đệ nhất (nh�n).

C�n nếu n�i theo ng�n ngữ b�nh thường của một t�n đồ C�ng gi�o b�nh thường, th� ch�nh Thượng đế đ� ban cho con người c�i t�m, đại để cũng giống như Ng�i ban cho người Kit� gi�o c� một linh hồn vậy... V� nếu hiểu như thế th� Phật gi�o c� thể khẳng định rằng: C�i t�m đ� kh�ng phải l� c�i T�m (Chơn T�m) m� Phật gi�o muốn n�i tới.

Nguy�n nh�n v� kết quả được gọi tắt l� nh�n quả. Nh�n quả l� một học thuyết lớn của Phật gi�o.

Nhưng Phật gi�o chưa bao giờ c� quan niệm về c�i gọi l� "Nguy�n nh�n đệ nhất".
Một nh�n thường kh�ng tạo ra quả, phải c� �t nhất l� hai nh�n trở l�n mới h�nh th�nh được quả. C�c yếu tố nối kết c�c nh�n lại với nhau gọi l� duy�n, v� vậy nh�n quả c�n được gọi l� nh�n duy�n. Thiếu duy�n, c�c nh�n trở n�n v� dụng. Ngo�i những duy�n trực tiếp, c�n c� những duy�n gi�n tiếp gọi l� tăng thượng duy�n. C�c nh�n th� nhiều v� kể, ch�ng b�ng bạc trong khắp vũ trụ vạn hữu, chỉ cần c� điều kiện duy�n l� ch�ng hiện h�nh, kinh Hoa Nghi�m gọi l� "tr�ng tr�ng duy�n khởi".

Ph�c �m Kit� gi�o c� dụ ng�n n�i về người gieo hạt: Khi mang những hạt giống ra gieo, hạt th� rơi tr�n đ� kh�ng nẩy mầm được, hạt bị chim trời tha đi, nhưng cũng c� những hạt lại rơi v�o nơi đất xốp c� điều kiện nẩy mầm tươi tốt... (Mac 4:3-8).

�ứng ở g�c độ hiện tượng th� đ�y cũng l� một v� dụ rất hay về duy�n. V� nếu kh�ng c� duy�n, giải th�ch thế n�o về số phận của từng hạt giống. Tất nhi�n thần học C�ng gi�o c� lối giải th�ch ri�ng: “Tất cả đều nằm trong sự quan ph�ng của thi�n ch�a”, lối giải th�ch n�y kh�ng c� t�nh thuyết phục, n�n gi�o hội C�ng gi�o buộc t�n đồ đặt tất cả mọi quan hệ biện chứng v�o một phạm tr� ti�n thi�n: “đức tin”.

Tuy nhi�n, Chơn T�m lại kh�ng hề d�nh d�ng g� đến nh�n quả. Chẳng những đối với thuyết nh�n quả, m� ngay cả những gi�o l� căn bản kh�c như: Tứ đế , B�t ch�nh đạo... cũng kh�ng quan hệ: "Thị cố kh�ng trung v� sắc, v� thọ tưởng h�nh thức" (kh�ng ngũ uẩn)..."V� v� minh diệc v� minh tận, n�i ch� v� l�o tử diệc v� l�o tử tận" (kh�ng thập nhị nh�n duy�n)... "v� khổ tập diệt đạo" (Kh�ng c� tứ diệu đế). "V� tr� diệc v� đắc, dĩ v� sở đắc cố" ngay cả tr� v� đắc cũng chẳng quan hệ chi tới Chơn T�m, n�i chi đến thuyết nh�n quả!.

Trong kinh Lăng Nghi�m, �ức Phật n�i: "N�y A-nan! Ta n�i thuyết nh�n duy�n l� đứng về phần sự tướng, chỉ c�c ph�p trong thế gian m� n�i, chứ kh�ng phải chỉ cho L� T�nh tuyệt đối". L� T�nh, T�m hay Chơn T�m l� một ph�t hiện độc đ�o m� Đức Th�ch-ca-m�u-ni đ� cống hiến cho nh�n loại. Học thuyết nh�n quả nhằm để giải th�ch thế giới hiện tượng, chứ kh�ng phải để thuyết minh cho Chơn T�m (L� T�nh).

Thắc mắc về Chơn T�m l� nh�n hay quả thực ra đ� c� từ l�u. Ngay từ thời �ức Phật, ch�nh A-nan, một đệ tử xuất sắc được mệnh danh l� "đệ nhất đa văn" đ� mang vấn đề n�y ra hỏi �ức Phật:

- "Bạch Thế T�n! C�i t�m n�y nếu kh�ng phải tự nhi�n m� c� th� chắc l� do nh�n duy�n sanh. Con hiểu như vậy c� đ�ng kh�ng? Xin Thế T�n Từ Bi chỉ dạy..."

Nhưng Chơn T�m kh�ng thể suy nghĩ v� b�n luận được, n�n �ức Phật đ� trả lời:

- "A-nan! �ng phải biết, c�i t�m n�y kh�ng phải nhơn cũng kh�ng phải duy�n, kh�ng phải tự nhi�n, cũng kh�ng phải kh�ng tự nhi�n , kh�ng c�i phi , kh�ng c�i bất phi, kh�ng c�i thị , kh�ng c�i phi thị. N� rời tất cả c�c tướng, m� ch�nh l� tất cả c�c ph�p. Như thế thời �ng l�m sao để t�m suy cho tới , d�ng lời n�i để b�n luận cho kịp v� gọi n� bằng thứ g� được (Ly ng�n thuyết tướng, ly t�m duy�n tướng, ly danh tự tướng)... Nếu �ng để t�m suy nghĩ v� d�ng lời n�i để b�n luận, th� cũng như người quơ tay chụp bắt hư kh�ng , chỉ th�m mệt nhọc, chứ l�m sao m� chụp bắt hư kh�ng cho được".
(Kinh Lăng Nghi�m)

Ở một đoạn kh�c trong kinh Lăng Nghi�m, �ức Phật n�i với �ng Ph�-l�u-na:

- "C�i T�m n�y lại rời tất cả "tức"v� "phi" m� cũng l� "tức" v� "phi tức". Chơn T�m như thế th� kẻ ph�m phu cho đến c�c vị th�nh: Thinh văn, Duy�n gi�c l�m sao lấy t�m tr� suy nghĩ cho đến đạo V� Thượng Bồ-đề của Như Lai, hay d�ng lời n�i b�n luận? của thế gian m� ngộ nhập chỗ tri kiến của Phật cho được?".

Kinh điển của Phật gi�o đ� chứng minh rất r� r�ng: Chơn T�m kh�ng phải nh�n m� cũng chẳng phải quả. Kh�ng phải tự nhi�n m� c�, cũng chẳng phải chẳng tự nhi�n...

�ến đ�y, xin mượn tạm lời của Thiền sư Phật Nh�n:

"...Người hiểu "kh�ng" chẳng "tưởng kh�ng". Nếu người d�ng ng�n ngữ diễn tả T�m trọn chẳng được T�m. Chẳng d�ng ng�n ngữ diễn tả T�m cũng chẳng được T�m. V� ng�n ngữ vốn l� T�m n�n diễn tả n� vẫn chẳng được. Kh�ng ng�n ngữ cũng vốn l� T�m, kh�ng diễn tả n� vẫn chẳng được. C�c thứ hội đến đều kh�ng khế hợp với Tự T�m. Thượng Tổ bảo: Thầm khế hội th�i !"

Mặc d� "Tr�n đỉnh n�i Diệu Cao từ xưa tới nay chư tổ chẳng cho thương lượng, nhưng ở đầu non thứ hai, chư tổ lại cho t�m lược dung h�a, tạm mượn ng�n ngữ để giải b�y..." . Theo kiểu mượn m�o tả hổ để phần n�o ch�ng ta c� thể h�nh dung ra c�i Chơn T�m v� h�nh v� tướng đ�. C�n hương vị ngọt ng�o của n� như thế n�o th�... V�ng! "Thầm khế hội th�i!".

Khi thảo luận về vấn đề t�m, linh hồn, tất kh�ng thể kh�ng n�i đến vấn đề li�n quan: lu�n hồi, thi�n đường, hỏa ngục…

Kit� gi�o quan niệm c� một linh hồn, v� Phật gi�o th� n�i về một c�i t�m.

Một vấn nạn nữa được đặt ra: Khi chết linh hồn đi đ�u? c�i t�m như thế n�o?

S�ch gi�o l� vở l�ng C�ng gi�o được tr�nh b�y dưới dạng vấn đ�p như sau :

Hỏi : Con người c� phải chết chăng ?-

Thưa : �ến kỳ Ch�a định- ch�ng ta đều phải chết.

Hỏi : Chết rồi linh hồn đi đ�u ?-

Thưa : Hoặc- l�n thi�n đ�ng hoặc xuống hỏa ngục...

Như vậy, t�n đồ Kit� gi�o đ� c� sẵn một "địa chỉ" để đến sau khi chết: thi�n đ�ng hoặc hỏa ngục. Nhưng h�nh như "địa chỉ" n�y chỉ ph� hợp cho những t�n đồ ở "tr�nh độ đại ch�ng" v� họ chỉ đến đ� sau khi chết.

Những nh� thần b� Kit� gi�o �t quan t�m hơn đến thi�n đường, hỏa ngục. Họ l� luận rằng, Gi�su đến mang theo một giao ước mới: đ� l� T�nh y�u chứ kh�ng phải thi�n đường hoả ngục. "Cha đ� thương y�u họ như cha đ� thương y�u con, để t�nh cha y�u thương con ở trong họ v� con cũng ở trong họ nữa (Jn 17:23,26). Thi�n Ch�a Cha đ� y�u �ức Gi�su, c�n �ức Gi�su th� y�u con người v� muốn "n�n một" với con người: "Con trong họ v� Cha trong con để họ được ho�n to�n n�n một như ch�ng ta l� một" (Jn 17:22). Trong tu đức, họ lu�n t�m niệm: "T�i sống, nhưng kh�ng phải t�i sống m� ch�nh Ch�a sống trong t�i"(Gl 2:20).

Theo c�c nh� chi�m niệm C�ng gi�o, họ c� thể thiết lập mối hiệp nhất với Thi�n Ch�a th�ng qua t�nh y�u của Ng�i, hiệu qủa v� tức thời, kh�ng đợi đến l�c chết…

Dĩ nhi�n thi�n đường, hỏa ngục l� những vấn đề t�n l� cần phải tin, nhưng họ vẫn c� một thực tại th�nh tựu trong tu luyện, m� những t�n đồ b�nh thường kh�c kh�ng đạt được. Th�nh T�r�xa n�i:

- Nếu phải xuống hỏa ngục l�c n�y, t�i l�i Ch�a c�ng xuống theo."

Thật l� một � tưởng độc đ�o m� chỉ c� những ai “hiệp nhất trong Ng�i” mới d�m n�i như vậy.

Th�nh Phanxic� lại rất h�o hứng khi n�i :

- "Ch�a l� hố thẳm, h�y nhảy v�o..." , "Ch�a như cơn lốc m� ta bị cuốn h�t v�o đ�..." hoặc ấn tượng hơn: "Ch�a như con d� th� m� ta l� tay thợ săn lu�n r�nh rập để t�m lấy con d� th� đ�"

Trong x�c t�n, Kit� gi�o kh�ng thể kh�ng n�i tới thi�n đường hỏa ngục, d� nơi đ� chỉ hấp dẫn đối với t�n đồ ở tr�nh độ đại ch�ng.

Những t�n đồ c� tr�nh độ cao hơn, sẽ hướng tới một đ�ch cao hơn: "Sống trong Thần kh� của Ch�a để kết hơp n�n một với Ng�i" chứ kh�ng phải mong cầu thi�n đường của Ng�i. Tuy vậy họ vẫn kh�ng thể phủ nhận thi�n đường, hỏa ngục, m� t�n l� C�ng gi�o đ� khẳng định, nếu họ kh�ng muốn bị gi�o hội “dứt ph�p th�ng c�ng”!

�ối với Phật gi�o th� sao? Kh�ng l�n thi�n đường, chẳng xuống hỏa ngục m� cũng chẳng kết hợp với Ng�i vị n�o cả.

Vậy họ đi đ�u?

C�u trả lời l� họ sẽ rơi v�o c�i v�ng luẩn quẩn của luật lu�n hồi.

T�n đồ Kit� gi�o thường bị "dị ứng" về thuyết lu�n hồi, l�m sao m� họ c� thể chấp nhận được kiếp sau m�nh sẽ phải l� con tr�u hoặc con b�... thật kinh khủng khi phải nghĩ như vậy, n�n chi họ kh�ng cam t�m chấp nhận…Vậy, phải hiểu vấn đề lu�n hồi ra sao?

N�n nhớ rằng, học thuyết lu�n hồi đ� c� từ rất sớm, trước cả thời kỳ của �ức Phật. C�c hệ ph�i triết học cổ v� c�c t�n gi�o cổ Ấn �ộ, thuộc thời kỳ tiền Phật gi�o, đ� sử dụng đến học thuyết lu�n hồi.

Như vậy, về căn bản th� lu�n hồi kh�ng phải l� học thuyết của Phật gi�o.

�ến thời �ức Phật, Ng�i đ� tận dụng lại những học thuyết cũ đ� c� trước đ�, để giải th�ch lại theo quan điểm mới của Ng�i.

Kh�ng những chỉ c� lu�n hồi m� ngay cả kh�i niệm Niết-b�n (nirv�na), cũng l� một kh�i niệm c� trước thời kỳ Phật gi�o. Trong B�-la-m�n gi�o, học thuyết Niết-b�n c� li�n quan đến thần thoại về mặt trời, mặt trăng. V� thế, kh�ng �t nh� nghi�n cứu lầm tưởng Niết-b�n của Phật gi�o cũng giống như kh�i niệm về Niết-b�n được t�m thấy trong triết học cổ Ấn �ộ.

Nhưng v� sao kh�ng s�ng tạo ra học thuyết mới, m� phải vận dụng lại học thuyết cũ. C� mấy l� do sau đ�y:

1. T�n gi�o thuộc phạm tr� văn h�a, m� khi n�i tới văn h�a, kh�ng thể kh�ng n�i tới t�nh kế thừa của c�c nền văn h�a trong c�ng một khu vực m� nền văn h�a đ� tồn tại. Ấn �ộ l� một khu vực văn h�a lớn, l� một trong những c�i n�i văn minh của nh�n loại. Như vậy, sự kế thừa những học thuyết thuộc thời kỳ tiền Phật gi�o của �ức Phật cũng kh�ng c� g� lạ.

2. Sử dụng lại học thuyết lu�n hồi m� đối với tri thức thời đ� l� rất quen thuộc, nhằm kh�ng mắc phải một lỗi l� luận trong luận l� học cổ (tương tự như tam đoạn luận Aristote d�ng trong triết học cổ T�y phương), m� sau n�y M� Minh, Long Thọ, Trần Na, triển khai th�nh một phương ph�p luận mang t�n: "Nh�n minh luận" hay "Nh�n minh nhập ch�nh l� luận". Lỗi l� luận n�y gọi l� lỗi "thế gian tương vi".

3. L� do thứ 3 cực kỳ quan trọng:

Khi c�c ph�i triết học v� t�n gi�o cổ thời đ� đều cho rằng lu�n hồi l� c� thật. Th� đối với �ức Phật, khi Ng�i đại ngộ dưới cội bồ-đề. Ng�i ph�t hiện ra rằng: Tất cả c�c ph�p, trong đ� c� lu�n hồi l� kh�ng thật c�. Tất cả đều l� giả tướng.

Như vậy lu�n hồi chỉ c� gi� trị trong phạm vi thế giới hiện tượng, tức đứng về mặt sự tướng m� n�i. Tr�n phương diện l� t�nh, Niết-b�n c�n chưa c� n�i chi đến lu�n hồi....

Tuy nhi�n, ch�ng ta hiện nay đang sống trong thế giới hiện tượng. C�i thế giới được h�nh th�nh từ những cặp phạm tr� m�u thuẫn đối kh�ng, nhưng kh�ng loại trừ lẫn nhau, thuật ngữ Phật học gọi l� những cặp đối đ�i như: d�i ngắn, s�ng tối, tốt xấu, đen trắng, thiện �c v.v... Như thế cũng c� nghĩa l� ch�ng ta phải chấp nhận lu�n hồi, v� sẽ lu�n hồi d�i d�i... lu�n hồi cho đến khi n�o ta kh�ng c�n l� ta nữa (V� Ng�). Cũng dễ hiểu th�i! Nếu ta kh�ng c�n l� ta nữa th� lấy c�i g� để m� lu�n hồi...

Đối với c�c nh� thần b� Kit� gi�o, đỉnh cao của trạng th�i t�m linh trong chi�m niệm m� họ đạt được l� sự kết hợp với Ng�i vị, tức kết hợp với thi�n ch�a, lu�n tồn tại một c�i "t�i" (bản ng�). "T�i" l� chủ thể kết hợp, v� "Ng�i vị" l� đối tượng để kết hợp. Giả sử Phật tử c� kết hợp được với một Ng�i vị n�o đ�, th� anh ta vẫn phải "kết hợp trong lu�n hồi" do t�c động của "ng�".

(c�n tiếp)

[hienchanh]

Một cuộc đối thoại giữa "T�m" v� "Linh Hồn"

Người viết: Minh Tri

(tiếp theo)


...�... Nh�n đ�y, cũng n�i th�m c�ch hiểu lệnh lạc của một số học giả C�ng gi�o, khi họ giải th�ch về kh�i niệm "V� Ng�" của Phật Gi�o.

Trong quyển Thi�n Ch�a gi�o v� Tam gi�o, Linh Mục Cao Phương Kỷ cho rằng, học thuyết "V� Ng�" của Phật gi�o đồng nghĩa với "v� hồn". �ng viết: "Chữ V� Ng� đ� g�y ra nhiều thắc mắc, hiểu lầm đối với c�c Phật tử v� cả với người ngo�i". Bởi vậy, �ng tự cho m�nh c�i quyền "giải th�ch lại" kh�i niệm "V� Ng�" của Phật gi�o đại để như sau:

- "Phật Th�ch-ca đ� d�ng vỏn vẹn ba chữ để diễn tả Samsara: anicca, dukkha, anatta. N�n nhớ rằng đ�y kh�ng phải l� thế giới Nibbana, hoặc đời sống n�o kh�c, nhưng l� một lối sống h�n hạ, đ� tiện, hẩm hiu của con người gọi l� Samsara, lu�n hồi. Tại sao con người trong trạng th�i Samsara gọi l� V� Ng� (anatta)? V� n� cũng ph�t sinh đau khổ!"� "� nghĩa của c�i "ta" giả dối, c�i giả ng� tức c�i V� Ng�, thuộc thế giới Samsara, v� thường, đau khổ. Ta cũng nhận định rằng c�i V� Ng� n�y l� căn nguy�n của đau khổ, v� n� bị thất t�nh chi phối, kh�ng tự chủ được. �� l� một h�nh thức, một t�nh trạng thấp k�m của kiếp sống con người, do đ� cần phải giải tho�t. ��y cũng l� chủ đ�ch của Phật Th�ch-ca khi giảng thuyết về bộ ba chữ v� thường, đau khổ, v� ng�."

Do hiểu sai (hay cố t�nh xuy�n tạc?) học thuyết V� Ng� của Phật gi�o, Linh Mục Cao Phương Kỷ viết tiếp những d�ng sau đ�y: "Chủ đ�ch của Phật Th�ch-ca l� gi�p con người giải tho�t để tiến tới Niết-b�n. Muốn thế phải ti�u diệt c�i ng� giả dối tức V� Ng�."�"Quan niệm V� Ng� thuộc bộ ba: v� thường, đau khổ, v� ng� l� một lối sống đ� h�n, đau khổ lu�n hồi, nghiệp b�o, n�n cần được giải tho�t."

V� Ng� của Phật gi�o l� một thể nghiệm t�ch cực nhằm đạt đến giải tho�t, Niết-b�n. N�i c�ch kh�c, V� Ng� đồng nghĩa với Niết-b�n, với giải tho�t. C� thể n�i đ� ch�nh l� một sự chứng nghiệm s�u thẳm, một bước nhảy vọt để vượt qua c�i ng� cố hữu lu�n tr� trệ n�u k�o, để đạt đến một t�nh trạng ho�n to�n giải tho�t, tức liễu sanh tho�t tử. Hay n�i theo thu�t ngữ thần học C�ng gi�o: V� Ng� tức "Tối Hậu".

Do kh�ng hiểu V� Ng� l� g�, Linh mục Cao Phương Kỷ đ� đặt vấn đề như sau:

"Nếu kh�ng tin một �ấng Tuyệt �ối l�m Chủ Tể vạn sự vạn vật, nếu hiểu "V� Ng�" l� c�i "ng�", c�i "t�i" tự n� kh�ng c� gi� trị g�, v� l� một hợp chất hổn độn do những điều ngu muội, sai lầm tạo n�n c�i kiếp của một con người, v� ham sống, v� dục vọng m� con người luẩn quẩn trong v�ng sinh tử, lu�n hồi nghiệp chướng, kiếp n�y l� quả b�o của kiếp trước, kiếp n�y l�m người, kiếp sau l�m s�c vật. Do đ�, c�i c� nh�n, c�i "ng�" đầy tham vọng �ch kỷ đ� l� v� gi� trị cần phải ti�u diệt. Hiểu như vậy thử hỏi: Nếu tất cả đều l� "v�", "V� Ng�" th� động lực của l�ng Từ Bi đối với tha nh�n ph�t sinh từ đ�u v� dựa tr�n nền tảng n�o?."

�ạo đế của Tứ diệu đế mở ra một con đường rộng th�nh thang, một "si�u xa lộ với 37 l�n xe chạy", tức ba mươi bảy phẩm trợ đạo. Bao gồm: Tứ niệm xứ, Tứ ch�nh cần, Tứ như � t�c, Ngũ căn, Ngũ lực, Thất Bồ-đề phần, B�t ch�nh đạo phần. Trong đ�, qu�n ph�p V� Ng� của Tứ niệm xứ được tr�nh b�y t�m tắt như sau:

Ph�p, phạm tr� Phật học được hiểu l� tất cả những g� thuộc thế giới hiện tượng v� bản chất, phạm vi rất rộng lớn, từ cụ thể đến trừu tượng, cả những g� gọi l� phi hiện thực như "l�ng r�a, sừng thỏ" (thỏ kh�ng c� sừng, r�a kh�ng c� l�ng!) đều gọi l� Ph�p.

Ng�, nghĩa cũng v� c�ng rộng. (thường th� người ta chỉ hiểu theo nghĩa hẹp, chỉ ri�ng về con người, tức c�i "ta", c�i "t�i" nhỏ b� của m�nh.)

Vậy, ng� l� g�?

Hiểu một c�ch vắn tắt: Ng� l� "chủ tể", l� "tự tướng ri�ng c�" của vạn ph�p. C�c "tự tướng ri�ng c�" của vạn ph�p xuất ph�t từ căn bệnh "chấp ph�p" của lo�i hữu t�nh m� con người l� một đại biểu.

Tự tướng tức c�i ng� ri�ng biệt của sự sự, vật vật. V� dụ : Người c� tự tướng của người , vật c� tự tướng của vật, thế giới c� tự tướng của thế giới. Suy rộng ra cho đến Niết-b�n, lu�n hồi, Phật, Ch�a, thi�n đ�ng, hỏa ngục, tất cả đều c� tự tướng của n�.

Tuy nhi�n tự tướng của c�c ph�p kh�ng thể tồn tại được nếu kh�ng c� sự hổ tương đối đ�i, như "d�i" nương v�o "ngắn" m� c�, "s�ng" nhờ "tối" m� th�nh, "Phật" từ "ch�ng sinh" m� ra.

Ngay cả đến đối với "Ch�a", nếu kh�ng c� "con người" lấy ai để "mặc khải nhận biết Ng�i.."

Thực tế chứng minh: nếu thiếu một vế, vế c�n lại cũng kh�ng thể tồn tại. V� vậy, Phật gi�o khẳng định "c�c ph�p đều kh�ng c� tự tướng, đều l� V� Ng�".

Qu�n ph�p V� Ng� l� một thực nghiệm t�m linh, l� một kinh nghiệm th�n chứng sống động của Phật gi�o, chứ kh�ng phải suy luận từ một mớ l� thuyết su�ng. Khi ph�p qu�n đạt đến đỉnh cao của n�, h�nh giả chứng ngộ được t�m V� Ng�, th�n V� Ng�, cảnh V� Ng�, ph�p cũng V� Ng�.

N�i c�ch kh�c, V� Ng� bao tr�m khắp ph�p giới. �� l� đỉnh cao của tr� tuệ, l� Niết-b�n, giải tho�t, l� liễu sanh tho�t tử.

Kh�ng biết Linh Mục Cao Phương Kỷ đ� tham khảo s�ch vở n�o về học thuyết "V� Ng� l� một lối sống đ� h�n, đau khổ lu�n hồi, nghiệp b�o?."

Hoặc: "để tiến tới Niết-b�n, muốn thế phải ti�u diệt c�i ng� giả dối tức V� Ng�." �ng c�n cho rằng "V� Ng�" đồng nghĩa với "v� hồn", hay �ng đ� tự "chế" ra học thuyết tr�n để �đối thoại� với Phật gi�o, hoặc để giảng dạy cho c�c chủng sinh trong c�c chủng viện, nơi m� �ng phụ tr�ch giảng dạy m�n triết học ở đ�

Duy thức học l� một khoa học chuy�n nghi�n cứu thế giới hiện tượng (ph�p tướng) một c�ch tỉ mỉ theo kiểu "sợi t�c chẻ l�m tư". T�i kh�ng c� tham vọng tr�nh b�y Duy thức học trong khu�n khổ một b�i viết, m� chỉ muốn đưa ra một số vấn đề của Duy thức học, c� li�n quan đến đề t�i đang b�n l� thuyết lu�n hồi, để linh mục Cao Phương Kỷ v� c�c đồng đạo của �ng tham khảo.

Theo Duy thức học th� "vạn ph�p duy thức" nghĩa l� tất cả c�c ph�p (thế giới hiện tượng - ph�p tướng) đều từ nơi "t�m thức" m� ph�t khởi. "T�m thức" hay c�n gọi l� "b�t thức t�m vương" gồm :

Nh�n thức: C�i biết của- mắt

Nhĩ thức: C�i biết của tai-

Tỹ thức: C�i biết của mũi-

Thiệt- thức: C�i biết của lưỡi

Th�n thức: C�i biết của th�n thể-

� thức: Chỉ- sự tư duy

Mạt-na thức: Chỉ sự ph�n biệt v� chấp trước của tư duy-
- A-lại-da thức: Kho chứa chủng tử

Trong đ�, thức thứ t�m: A-lại-da thức l� thức c� li�n quan đến lu�n hồi m� ch�ng ta sẽ b�n sau đ�y.

T�n gọi của thức thứ t�m n�y cũng rất phong ph�.

Xin liệt k� một số t�n: A-lại-da, T�m, A-đ�-na, Sở tri y, Chủng tử thức, Dị thục thức, Như lai t�ng, H�m t�ng thức v.v...

Sở dĩ c� nhiều t�n như vậy l� t�y v�o c�i "dụng" của thức n�y m� gọi t�n cho ph� hợp (tuỳ dụng đặt t�n). V� dụ: đề t�i m� ch�ng ta sẽ b�n l� lu�n hồi, vậy t�n ph� hợp để b�n với đề t�i n�y l� A-đ�-na thức.

Nhưng trước khi b�n về A-đ�-na thức, phải n�i th�m về kh�i niệm "chủng tử". Chủng tử hiểu một c�ch vắn tắt l� tất cả h�nh vi đạo đức do con người t�c tạo bao gồm h�nh vi thiện, �c, v� cả những h�nh vi kh�ng thiện, kh�ng �c. Tất cả những h�nh vi n�y đều được giữ lại trong một "kho chứa" l� thức thứ t�m. V� vậy thức n�y c�n gọi l� h�m t�ng thức.

A-đ�-na thức c� ba c�ng năng :

� Chấp tr�: Giữ g�n tất cả c�c chủng tử tức những h�nh vi thiện, �c, kh�ng thiện kh�ng �c...

� Chấp thọ: Chấp th�n l�m tự thể , sinh ra cảm gi�c v� l�nh thọ...

� Chấp thủ: Giữ lấy tất cả c�c chủng tử....

Hai kh�i niệm "thức" v� "tr�" thực ra chỉ l� một, nhưng ở v�o hai vị thế kh�c nhau:

- Ở bậc gi�c ngộ gọi l� "tr�",

- Ở người chưa gi�c ngộ (ph�m phu) th� gọi "thức".

"Tr�" gồm hai phương diện: "Căn bản tr�" v� "hậu đắc tr�"

� Căn bản tr� : tức Như l� tr� c�n gọi l� V� ph�n biệt tr�.

� Hậu đắc tr� : tức Như lượng tr� c�n gọi l� Sai biệt tr�.

Ri�ng n�i về "Hậu đắc tr�" cũng gồm đủ hai phương diện :

� Hiệp tha hậu đắc tr� : Tr� năng duy�n c�c ph�p nhiễm tịnh m� lập ra vạn ph�p

� Tự trụ hậu đắc tr� : Bậc gi�c ngộ nương v�o tr� n�y duy�n với cảnh giới của A-đ�-na thức để thấu r� căn th�n v� thế giới.

"Th�n"cũng gồm đủ hai th�n :

� Th�n tự thọ dụng.

� Th�n tha thọ dụng.

Th�n tự thọ dụng duy�n với Tự trụ hậu đắc tr�, c�n Th�n tha thọ dụng th� duy�n với Hiệp tha hậu đắc tr�. Như đ� n�i tr�n , do A-đ�-na thức c� c�ng năng duy tr� sự nối kết qu� khứ vị lai, c�ng năng chấp thọ, nối kết căn th�n v� thế giới, c�ng năng chấp tr� chủng tử của c�c ph�p. Ch�nh Tr� tự trụ hậu đắc duy�n với cảnh giới của A-đ�-na thức m� biết c� sự li�n hệ nối kết của căn th�n v� thế giới. V� vậy nương v�o thức n�y m� biết c� lu�n hồi.

Do h�nh tướng năng biến của thức thứ t�m rất vi tế, n�n người đời kh� nhận biết:

* T�nh năng giữ g�n chủng tử, căn th�n v� thế giới, gi�p căn th�n tạo cảm gi�c v� sự l�nh thọ, biến hiện, nối kết ch�ng sanh v� thế giới của thức thứ t�m kh�ng dễ g� nhận được nếu kh�ng c� c�ng năng tu tập (thiền qu�n).

Những đạo sĩ của c�c t�n gi�o cổ Ấn �ộ cũng đ� thấy được h�nh tướng của thức n�y, v� vậy họ khẳng định thức n�y l� "thực c�".

�ức Phật cũng đ� thấy được h�nh tướng năng biến của thức thứ t�m. Nhưng trong thiền qu�n s�u xa dưới cội bồ-đề, với tr� tuệ si�u việt, Ng�i đ� ph�t hiện ra một điều hết sức l� th�. �� ch�nh l� t�nh "kh�ng thực" của ch�ng. �iều n�y giải th�ch tại sao lu�n hồi của Phật gi�o kh�c với lu�n hồi của c�c t�n gi�o cổ ở Ấn �ộ.

Vậy, học thuyết lu�n hồi do kinh nghiệm th�n chứng của c�c Bậc gi�c ngộ m� thấy c�, chứ kh�ng phải do suy đo�n.

Tuy nhi�n, như đ� từng n�i, c�i "c�" ở đ�y chỉ l� "giả c�" chứ kh�ng "thực c�". D� "giả c�", nhưng n� vẫn t�c động trực tiếp đến ch�ng ta v� hiện nay ch�ng ta đang sống trong một thế giới được gọi l� "thế giới hiện tượng", tức thế giới của sự "sai biệt v� ph�n biệt", thế giới của "thức".

Muốn bước ra khỏi lu�n hồi, ch�ng ta chỉ cần bước ra khỏi "thế giới hiện tượng sai biệt v� ph�n biệt" để h�a nhập v�o thế giới của "Tr�".

Nhưng đừng qu�n rằng "Tr�" cũng chỉ l� c�ng năng chuyển h�a từ "Thức" (chuyển b�t thức th�nh tứ tr�).

Đ�y l� một nhận thức luận mang t�nh khoa học cao, t�n đồ C�ng gi�o chắc chắn kh�ng uổng c�ng khi tham cứu, nếu kh�ng sợ ảnh hưởng đến �đức tin C�ng gi�o�.

Minh Tri

[Tieu Dieu]

Huynh HC,

TD c� đọc b�i n�y trong 1 số T�n Văn của b� Đ�o Nương, giữ cuốn ấy lại v� th�ch b�i n�y chứ cả cuốn chả c� g� hay (thơ văn xo�ng lắm).

C�n cuốn Thi�n Ch�a gi�o v� Tam Gi�o của LM Cao Phương Kỷ th� TD cũng c� mua v� đọc nhưng phải n�i l� �ng kh�ng r�nh Tam Gi�o cho n�n nếu ai muốn t�m hiểu CG th� đọc chứ c�n tam gi�o th� n�n t�m s�ch c�c học giả chuy�n m�n Tam gi�o th� "chắc ăn" hơn nhiều. Bởi vậy sau n�y TD chẳng c�n giữ cuốn n�y nữa.

[hienchanh]

Huynh HC,

TD c� đọc b�i n�y trong 1 số T�n Văn của b� Đ�o Nương, giữ cuốn ấy lại v� th�ch b�i n�y chứ cả cuốn chả c� g� hay (thơ văn xo�ng lắm).

C�n cuốn Thi�n Ch�a gi�o v� Tam Gi�o của LM Cao Phương Kỷ th� TD cũng c� mua v� đọc nhưng phải n�i l� �ng kh�ng r�nh Tam Gi�o cho n�n nếu ai muốn t�m hiểu CG th� đọc chứ c�n tam gi�o th� n�n t�m s�ch c�c học giả chuy�n m�n Tam gi�o th� "chắc ăn" hơn nhiều. Bởi vậy sau n�y TD chẳng c�n giữ cuốn n�y nữa.

Huynh TD �,

Trong c�i thế giới "hỗn mang t�n thời" n�y m� c� được c�i th� đọc s�ch th� phải cảm ơn nghiệp tốt của m�nh rồi, huynh nhỉ .



HC