Công trình dịch chữ Hán nhanh nhất thế giới bằng phần mềm

[hienchanh]

C�ng tr�nh dịch chữ H�n nhanh nhất thế giới bằng phần mềm


Tiến sĩ Trần Tiễn Khanh trả lời phỏng vấn của c�c nh� b�o

N�i một c�ch ch�nh x�c hơn, đ� l� người viết phần mềm dịch từ chữ H�n ra tiếng Việt nhanh kỷ lục, như tất cả 2.372 bộ kinh trong H�n Tạng được phi�n �m v� lược dịch chỉ trong v�ng 28 giờ. Việt Tạng sẽ gồm khoảng 300 tập, mỗi tập chừng 1.000 trang...

C�ng tr�nh khoa học n�y vừa được tiến sĩ tin học Trần Tiễn Khanh, sinh năm 1952, gốc Huế-Việt kiều Mỹ (người từng s�ng lập trang web dự đo�n hướng đi của b�o lũ Việt Nam), c�ng bố trong buổi họp b�o v�o s�ng 18-7, do Viện Nghi�n cứu Phật học Việt Nam tổ chức.


K�nh Phật n�n dịch kinh

TS Trần Tiễn Khanh l� một nh� nghi�n cứu khoa học trong lĩnh vực c�ng nghệ th�ng tin (CNTT) nhưng �ng cũng l� một Phật tử s�ng đạo.

Gia đ�nh nhiều thế hệ theo v� nghi�n cứu đạo Phật. N�i về cơ duy�n khi nghi�n cứu đề t�i n�y, TS Trần Tiễn Khanh cho biết:

- �Anh trai t�i hoạt động trong lĩnh vực y khoa (TS-BS Trần Tiễn Huyến) cũng th�nh t�m theo Phật v� bỏ nhiều c�ng sức m�y m� dịch kinh Phật. Anh say m� dịch thuật nhưng hiệu quả kh�ng cao. T�i nh�n bộ kinh đồ sộ v� nghĩ rằng nếu đam m� dịch theo kiểu th�ng thường ấy th� phải trải qua mấy thế hệ m� chưa chắc dịch xong. C�i � ấy đeo đẳng trong suy nghĩ v� t�i bắt đầu m�y m� �p dụng những kiến thức CNTT v�o lĩnh vực n�y�.

Hơn 2.000 năm truyền b� v�o Việt Nam, nhưng kinh s�ch của Phật gi�o thường được tr�ch ra từ H�n Tạng v� cho đến nay chưa c� một bộ Đại Tạng kinh Việt Nam đầy đủ ho�n to�n. V� chữ H�n ng�y c�ng �t người biết m� số lượng kinh điển của Phật gi�o chưa được dịch c�n qu� nhiều. Từ thực tiễn ấy, �ng bắt tay v�o nghi�n cứu v� lập tr�nh với m�y vi t�nh suốt gần 3 năm r�ng.

Lấy bản kinh ch�nh văn trong H�n Tạng từ Hội CBETA (Chinese Buddhist Electronic Text Association) với hơn 70 triệu chữ trong 2.372 bộ kinh, luật v� luận, �ng đ� phi�n �m v� dịch nghĩa c�c kinh điển n�y ra tiếng Việt bằng một lập tr�nh (computer program). Lập tr�nh n�y d�ng Từ điển H�n - Việt của cụ Thiều Chửu - Nguyễn Hữu Kha, Những danh từ Phật học v� c�c từ điển H�n-Việt hiện đại như Từ điển Trần Văn Ch�nh.


Mở ra triển vọng to lớn cho nền dịch thuật Việt Nam

Đ� l� nhận x�t của GS-TS Mai Quốc Li�n - Gi�m đốc Trung t�m nghi�n cứu quốc học. �ng cho biết, hiện tại c�ng t�c dịch thuật c�c t�c phẩm H�n - N�m đang diễn ra với tốc độ cực chậm. Số chuy�n gia ng�nh n�y cũng rất hiếm, đa số cao tuổi v� dịch theo cảm quan của dịch giả m� chưa thể c� một bản chuẩn (bản dịch th� về nghĩa đen) cụ thể.

Trong kho lưu trữ c�n c� hơn 1 vạn cuốn H�n- N�m m� nếu như chỉ dịch theo c�ch th�ng thường th� kh�ng biết đến bao giờ mới kh�m ph� hết. Lập tr�nh của TS Trần Tiễn Khanh sẽ đẩy tốc độ dịch thuật tiến triển nhanh ch�ng, hiệu quả cao v� r�t ngắn khoảng c�ch kh�m ph� kho t�ng văn h�a cổ Việt Nam.

TS Trần Tiễn Khanh cho biết, lợi điểm của lập tr�nh n�y l� phi�n �m c� thể sai một v�i chữ nhưng kh�ng bao giờ s�t, v� m�y vi t�nh phi�n �m từng chữ một. Ch�nh v� lẽ đ�, n� l� một bản dịch th�, nguy�n nghĩa đen, rất tiện lợi cho việc dịch thuật v� nghi�n cứu v� c� cả nguy�n văn chữ H�n v� số h�ng trong kinh.

Tốc độ dịch, được xếp v�o kỷ lục: Tất cả 2.372 bộ kinh trong H�n Tạng được lập tr�nh phi�n �m v� lược dịch chỉ trong v�ng 28 giờ.

C�c bộ kinh ngắn như A-Di-Đ�, Dược Sư, Kim Cương chỉ thực hiện dưới 10 gi�y,

c�c bộ kinh lớn như Hoa Nghi�m (80 quyển) dịch trong 11 ph�t,

bộ Đại B�t nh� (600 quyển) chỉ mất 50 ph�t.

Trong khi c�ng tr�nh dịch thuật Kinh điển Phật gi�o từ tiếng Phạn sang H�n văn k�o d�i hơn 1.200 năm, từ đời hậu H�n (thế kỷ thứ II) đến đầu đời nh� Nguy�n (thế kỷ XIII).

Hiện tại, �ng đang phối hợp với c�c dịch giả ở hải ngoại v� c�c viện Phật học ở Việt Nam tổ chức chương tr�nh hiệu đ�nh v� duyệt x�t c�c phi�n bản. Chương tr�nh n�y k�o d�i trong v�ng 2 năm với kinh ph� khoảng 100.000 USD/năm.

V� dự kiến bộ Đại Tạng kinh Việt Nam ho�n chỉnh sẽ ra đời. Việt Tạng sẽ gồm khoảng 300 tập, mỗi tập d�y chừng 1.000 trang. Ngo�i ra, �ng sẽ dịch Đại Tạng kinh ra c�c ng�n ngữ kh�c.

Trong buổi họp b�o, GS-TS L� Mạnh Th�c - Viện Nghi�n cứu Phật học Việt Nam, cho biết: �C�ng tr�nh khoa học n�y hết sức qu� b�u. Hội đồng Bi�n tập Đại Tạng kinh đ� được th�nh lập do Thượng tọa Th�ch Minh Ch�u chủ tr�, sẽ quy tụ tất cả c�c bản dịch kh�c để so s�nh với bản dịch của m�y t�nh v� nhanh ch�ng thẩm định, hiệu đ�nh để ho�n th�nh v� ấn h�nh Đại Tạng kinh tiếng Việt�.

Kh�m ph� nền văn h�a d�n tộc

Trong những gi�y ph�t hiếm hoi d�nh cho c�c nh� b�o, �ng cho biết: �L�c đầu t�i muốn thử sức m�nh trong lĩnh vực n�y với � nguyện khi ho�n th�nh sẽ ph�t miễn ph� cho b� con phật tử như một sự tri �n với đức Phật tổ. Nhưng c�ng đi s�u kh�m ph�, t�i c�ng nhận ra đ�y l� lĩnh vực rất rộng lớn kh�ng chỉ ri�ng Phật gi�o m� c�n v� nền văn h�a d�n tộc. T�i hy vọng với lập tr�nh n�y c�c t�c phẩm lớn của ch�ng ta về lĩnh vực văn học cổ, sử học sẽ nhanh ch�ng được giải m�. Thế hệ h�m nay sẽ kh�m ph� v� tường tận những g� cha �ng để lại dễ d�ng hơn�.

Ch�nh từ suy nghĩ đầy tr�ch nhiệm ấy m� �ng kh�ng quản ngại kh� khăn, những từ gh�p, cụm từ, danh từ chuy�n m�n được �ng c�n nhắc kỹ lưỡng khi đưa v�o lập tr�nh. �ng bảo: �Quả thật rất kh� khăn khi chuyển đổi ngữ nghĩa từ ng�n ngữ n�y sang ng�n ngữ kh�c, lại phải c�i đặt sẵn. Nhưng t�i đ� cố gắng xử l� v� mong muốn khai th�c t�ng thư bằng H�n tự của nước nh� trong tương lai. Để chương tr�nh n�y c� thể ứng dụng rộng r�i trong c�ng t�c dịch thuật, t�i mong mỏi nhận được những � kiến đ�ng g�p của c�c chuy�n gia�.

Tất bật với c�ng t�c nghi�n cứu nhưng �ng vẫn hai ngả đi về với một mong ước thật giản dị: Đem những kiến thức m�nh nghi�n cứu về Phật học n�i ri�ng v� nền văn h�a, đất nước, con người Việt Nam n�i chung ra với bạn b� năm ch�u. Hy vọng c�ng tr�nh n�y l� chiếc ch�a kh�a mở c�nh cửa kho t�ng văn h�a cổ Việt Nam một c�ch nhanh nhất.

(Theo NLD)