Hàn Phi Tử
Chú thích:
· Di Tử Hà: Người thời Xuân Thu, làm quan đại phu nước Vệ .
· Chặt chân: Một thứ hình phạt trong năm hạng trọng hình đời cổ.
· Thiện tiện: Chính mình không được làm như vậy mà cứ làm liều.
· Trị tội: Đem luật hình ra mà trừng trị kẻ phạm phép.
· Thân: Gần, đằm thắm, quý hoa.
· Sơ: Xa, hững hờ, ghét bỏ.
· Đàm luận: Nói năng, bàn bạc.
Lời bàn:
Sự yêu, ghét thường làm cho người ta mờ đi không rõ hẳn được cái giá trị của người được yêu hay bị ghét ra thế nàọ Không nói gì yêu người này, ghét người nọ, cũng chỉ là một người ấy, lúc yêu cho ra thế này, lúc ghét cho ra thế kia. Cái thói thường: yêu thì nên tốt, ghét thì nên xấu, khen chanh thì chanh ngọt, chê hồng thì hồng chua.
Trong bụng đã thế, thì cư xử chắc cũng theo như thế, lúc yêu hậu bao nhiêu, thì đến lúc ghét lại bạc bấy nhiêu, yêu nhau cau bảy bổ ba, ghét nhau cau bảy bổ ra làm mươi. Lại chẳng những yêu ghét riêng một người ấy, thường yêu ghét đến cả những sự hay những người có can thiệp đến người ấy.
"Yêu nhau yêu cả tông chi,
Ghét nhau ghét cả đường đi lối về."
Sự yêu, ghét làm cho ta thiên và nhẩm như thế, cho nên ta muốn cho công bình, khi yêu khi ghét phải nên rõ cái giá trị của người được yêu hay bị ghét, biết chỗ phải cũng phải biết chỗ trái, biết chỗ trái cũng phải biết chỗ phải cho người ta mới được.
Trích: Cổ Học Tinh Hoa