Đặng Thái Sơn

[Santafe]

Đặng Th�i Sơn (sinh ng�y 2 th�ng 7 năm 1958 tại H� Nội) l� một nghệ sĩ dương cầm Việt Nam. �ng nổi danh khi đoạt giải nhất cuộc thi piano quốc tế Fr�d�ric Chopin th�ng 10 năm 1980 ở Warszawa (Ba Lan). Đ� cũng l� lần đầu ti�n, một nghệ sĩ dương cầm ch�u � đoạt giải của một trong những kỳ thi dương cầm nổi tiếng quốc tế.[1]

�ng xuất th�n từ một gia đ�nh nghệ sĩ, cha �ng (Đặng Đ�nh Hưng) l� nh� thơ v� mẹ (Th�i Thị Li�n) l� nghệ sĩ piano. Hai anh chị của �ng l� Đặng Hồng Quang (con ri�ng �ng Hưng) v� Trần Thu H� (con ri�ng b� Li�n) cũng đều đi theo nghiệp dương cầm. Ban đầu Đặng Th�i Sơn học piano với mẹ. Năm 1965, �ng bắt đầu học nhạc tại Nhạc viện H� Nội (l�c đ� dời sang huyện Y�n Dũng, thuộc tỉnh H� Bắc cũ, trong địa phận tỉnh Bắc Giang ng�y nay, c�ch H� Nội 70 c�y số). Kh�ng sống gần cha nhiều nhưng �ng chịu ảnh hưởng từ cha rất lớn.[2] �ng được nhạc sĩ dương cầm Isaac Katz kh�m ph� v�o năm 1974. Năm 1976 Đặng Th�i Sơn được nhận v�o học tại Nhạc viện Quốc gia Tchaikovsky ở Moskva, dưới sự hướng dẫn của Vladimir Natanson v� Dmitry Alexandrovitch Bashkirov. Năm 1983, khi tốt nghiệp Nhạc viện Tchaikovky, �ng nhận lời mời sang giảng dạy tại Nhạc viện Tokyo (Nhật Bản).

Kể từ khi đoạt giải Chopin, �ng đ� tr�nh diễn hầu như ở tất cả c�c ph�ng h�a nhạc nổi tiếng như Lincoln Center (New York), Jordan Hall (Boston), Barbican Centre (London), Salle Pleyel (Paris), Herkulessaal (M�nchen), Musikverein (Wien), Concertgebouw (Amsterdam), Opera House Sydney (Sydney) v� Suntory Hall (Tokyo). �ng đ� tham gia c�c d�n nhạc lớn như Orchestre Symphonique de Montr�al, BBC Philharmonic, Praha Symphony Orchestra, Moskva Philharmonic Orchestra cũng như Virtuosi of Moscow, Wiener KammerOrchester, Orkiestra Filharmonii Narodowej w Warszawie v� Sydney Symphony... v� đ� thu �m tại Grammophon, Melodia, Polskie Nagrania, CBS Sony v� c�c h�ng thu nhạc nổi tiếng kh�c.

Năm 1984, Đặng Th�i Sơn l� một trong những nghệ sĩ đầu ti�n được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ nh�n d�n. Khi đ� �ng mới 26 tuổi v� l� nghệ sĩ nh�n d�n trẻ nhất khi được trao tặng danh hiệu n�y từ trước đến nay.[3]

Sau 10 năm sống ở Nga (1977-1987) �ng dạy nhạc tại Kunitachi Music College (Tokyo, Nhật Bản). Năm 1991, �ng định cư tại Montr�al, Canada v� dạy ở Đại học Montr�al. Từ năm 1995, c�ng với mẹ, Đặng Th�i Sơn đ� nhập quốc tịch Canada. Th�ng 10 năm 1999 �ng đ� dạy một kh�a nhạc chuy�n nghiệp ở Berlin c�ng với Murray Perahia v� Vladimir Davidovich Ashkenazy. Năm 1999, Đặng Th�i Sơn l� nghệ sĩ piano duy nhất kh�ng phải l� người Ba Lan được mời đến dự buổi h�a nhạc nh�n kỷ niệm 150 năm ng�y mất của Fr�d�ric Chopin. Từng l� gi�m khảo trong nhiều cuộc thi �m nhạc, nhưng Đặng Th�i Sơn cũng ch�nh l� người � Đ�ng đầu ti�n được chọn v�o ban gi�m khảo Concours Chopin năm 2005.

Những b�i tr�nh diễn của �ng thường l� những b�i nhạc dương cầm của Fr�d�ric Chopin, hay l� của những nhạc sĩ trường ph�i l�ng mạn v� ấn tượng, cũng như những b�i nhạc ho� tấu dương cầm của hầu như tất cả những nh� soạn nhạc nổi tiếng (Beethoven, Chopin, Schumann, Grieg, Mozart, Rachmaninov, ...).

Tại Gala kỉ niệm 200 năm ng�y sinh của Chopin th�ng 3 năm 2010, Đặng Th�i Sơn l� một trong 3 nghệ sĩ to�n cầu được chọn để biểu diễn (c�ng L� V�n Địch người Trung Quốc v� Garrick Ohlsson người Mỹ).[4]

Hiện nay, Đặng Th�i Sơn vẫn đang giảng dạy tại Đại học Montr�al. �ng c�n tham gia nhiều hoạt động tại Nga (nơi �ng coi l� qu� hương thứ 2 của m�nh) v� Việt Nam: quy�n g�p tiền để ủng hộ x�y dựng lại Nhạc viện Tchaikovsky v� bị hỏa hoạn; c�ng một nh�m bạn người Nhật đ� th�nh lập một quỹ từ thiện chủ yếu gi�p đỡ Nhạc viện H� Nội; cũng từ quỹ từ thiện n�y, Đặng Th�i Sơn k�u gọi ch�nh phủ Nhật hỗ trợ s�ch nhạc, đ�n... cho một số trường tại Việt Nam. H�ng năm, �ng thường về Việt Nam để tham gia v�o c�c buổi h�a nhạc lớn.

[Phụng Nhi]

Đặng Th�i Sơn (sinh ng�y 2 th�ng 7 năm 1958 tại H� Nội) l� một nghệ sĩ dương cầm Việt Nam. �ng nổi danh khi đoạt giải nhất cuộc thi piano quốc tế Fr�d�ric Chopin th�ng 10 năm 1980 ở Warszawa (Ba Lan). Đ� cũng l� lần đầu ti�n, một nghệ sĩ dương cầm ch�u � đoạt giải của một trong những kỳ thi dương cầm nổi tiếng quốc tế.[1]

�ng xuất th�n từ một gia đ�nh nghệ sĩ, cha �ng (Đặng Đ�nh Hưng) l� nh� thơ v� mẹ (Th�i Thị Li�n) l� nghệ sĩ piano. Hai anh chị của �ng l� Đặng Hồng Quang (con ri�ng �ng Hưng) v� Trần Thu H� (con ri�ng b� Li�n) cũng đều đi theo nghiệp dương cầm. Ban đầu Đặng Th�i Sơn học piano với mẹ. Năm 1965, �ng bắt đầu học nhạc tại Nhạc viện H� Nội (l�c đ� dời sang huyện Y�n Dũng, thuộc tỉnh H� Bắc cũ, trong địa phận tỉnh Bắc Giang ng�y nay, c�ch H� Nội 70 c�y số). Kh�ng sống gần cha nhiều nhưng �ng chịu ảnh hưởng từ cha rất lớn.[2] �ng được nhạc sĩ dương cầm Isaac Katz kh�m ph� v�o năm 1974. Năm 1976 Đặng Th�i Sơn được nhận v�o học tại Nhạc viện Quốc gia Tchaikovsky ở Moskva, dưới sự hướng dẫn của Vladimir Natanson v� Dmitry Alexandrovitch Bashkirov. Năm 1983, khi tốt nghiệp Nhạc viện Tchaikovky, �ng nhận lời mời sang giảng dạy tại Nhạc viện Tokyo (Nhật Bản).

Kể từ khi đoạt giải Chopin, �ng đ� tr�nh diễn hầu như ở tất cả c�c ph�ng h�a nhạc nổi tiếng như Lincoln Center (New York), Jordan Hall (Boston), Barbican Centre (London), Salle Pleyel (Paris), Herkulessaal (M�nchen), Musikverein (Wien), Concertgebouw (Amsterdam), Opera House Sydney (Sydney) v� Suntory Hall (Tokyo). �ng đ� tham gia c�c d�n nhạc lớn như Orchestre Symphonique de Montr�al, BBC Philharmonic, Praha Symphony Orchestra, Moskva Philharmonic Orchestra cũng như Virtuosi of Moscow, Wiener KammerOrchester, Orkiestra Filharmonii Narodowej w Warszawie v� Sydney Symphony... v� đ� thu �m tại Grammophon, Melodia, Polskie Nagrania, CBS Sony v� c�c h�ng thu nhạc nổi tiếng kh�c.

Năm 1984, Đặng Th�i Sơn l� một trong những nghệ sĩ đầu ti�n được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ nh�n d�n. Khi đ� �ng mới 26 tuổi v� l� nghệ sĩ nh�n d�n trẻ nhất khi được trao tặng danh hiệu n�y từ trước đến nay.[3]

Sau 10 năm sống ở Nga (1977-1987) �ng dạy nhạc tại Kunitachi Music College (Tokyo, Nhật Bản). Năm 1991, �ng định cư tại Montr�al, Canada v� dạy ở Đại học Montr�al. Từ năm 1995, c�ng với mẹ, Đặng Th�i Sơn đ� nhập quốc tịch Canada. Th�ng 10 năm 1999 �ng đ� dạy một kh�a nhạc chuy�n nghiệp ở Berlin c�ng với Murray Perahia v� Vladimir Davidovich Ashkenazy. Năm 1999, Đặng Th�i Sơn l� nghệ sĩ piano duy nhất kh�ng phải l� người Ba Lan được mời đến dự buổi h�a nhạc nh�n kỷ niệm 150 năm ng�y mất của Fr�d�ric Chopin. Từng l� gi�m khảo trong nhiều cuộc thi �m nhạc, nhưng Đặng Th�i Sơn cũng ch�nh l� người � Đ�ng đầu ti�n được chọn v�o ban gi�m khảo Concours Chopin năm 2005.

Những b�i tr�nh diễn của �ng thường l� những b�i nhạc dương cầm của Fr�d�ric Chopin, hay l� của những nhạc sĩ trường ph�i l�ng mạn v� ấn tượng, cũng như những b�i nhạc ho� tấu dương cầm của hầu như tất cả những nh� soạn nhạc nổi tiếng (Beethoven, Chopin, Schumann, Grieg, Mozart, Rachmaninov, ...).

Tại Gala kỉ niệm 200 năm ng�y sinh của Chopin th�ng 3 năm 2010, Đặng Th�i Sơn l� một trong 3 nghệ sĩ to�n cầu được chọn để biểu diễn (c�ng L� V�n Địch người Trung Quốc v� Garrick Ohlsson người Mỹ).[4]

Hiện nay, Đặng Th�i Sơn vẫn đang giảng dạy tại Đại học Montr�al. �ng c�n tham gia nhiều hoạt động tại Nga (nơi �ng coi l� qu� hương thứ 2 của m�nh) v� Việt Nam: quy�n g�p tiền để ủng hộ x�y dựng lại Nhạc viện Tchaikovsky v� bị hỏa hoạn; c�ng một nh�m bạn người Nhật đ� th�nh lập một quỹ từ thiện chủ yếu gi�p đỡ Nhạc viện H� Nội; cũng từ quỹ từ thiện n�y, Đặng Th�i Sơn k�u gọi ch�nh phủ Nhật hỗ trợ s�ch nhạc, đ�n... cho một số trường tại Việt Nam. H�ng năm, �ng thường về Việt Nam để tham gia v�o c�c buổi h�a nhạc lớn.

Yikes! Sao ổng giống Đại h�n qu� �?

Nhi chạy lẹ.

[Santafe]

Ch�ng ta chưa l� lưỡi l� may lắm rồi đ�

[Phụng Nhi]

Ch�ng ta chưa l� lưỡi l� may lắm rồi đ�

Tại sao ổng phải l� lưỡi? Nhi hổng hiểu. Đại h�n th�ch l� lưỡi hở? Ổng muốn l�u l�u Nhi sao?

Hổng hiểu! Hổng hiểu g� hết trơn hết trọi �.

[Santafe]

Tr� Chuyện với Đặng Th�i Sơn


* �ng c� thể kể về nơi m�nh đ� sinh ra?

T�i sinh năm 1958, tại Bệnh viện C, H� Nội. Nh� t�i ở số 28 Tống Duy T�n, trước đ�y c�n gọi l� phố Kỳ Đồng. Đ�y l� một villa của Ph�p ng�y xưa, sau đ� thuộc về một tư nh�n. Gia đ�nh t�i thu� lại một căn gồm 2 ph�ng tr�n tầng 3. Villa gồm 6 hộ trong đ� c� 3 hộ người Hoa. Diện t�ch hai ph�ng chỉ khoảng 20m2, c� lần khi quay lại thăm ng�i nh� n�y, t�i giật m�nh v� kh�ng thể tin được rằng sao nơi sinh sống của 5 con người lại nhỏ b� đến thế.

Hồi ấy, t�i c� một sở th�ch l� nu�i g�. V� những năm đi sơ t�n, hằng ng�y t�i được trồng c�y, nu�i g� v� thế l� t�i trở n�n m� g� từ l�c n�o kh�ng hay. Năm 1970, l�c 12 tuổi, từ nơi sơ t�n trở về, t�i đ� l�m một c�i chuồng g� trong nh� m�nh. V� ở nh� chẳng c� g� chơi n�n việc t�i nu�i g� ngo�i h�nh lang trở th�nh một “sự kiện” đến nỗi bố mẹ t�i c�i nhau. Bố t�i sợ cho t�i chơi ở ngo�i lan can sẽ rất nguy hiểm, nhất l� những ng�y mưa trơn. Hơn thế nữa, m�nh kh�ng chỉ th�ch cho g� ăn m� c�n muốn chơi với n�, m� nhiều khi thả n� ra, n� đi tr�n lan can rồi c�n bay xuống dưới. Nghĩ lại, nếu l�c ấy m�nh m� chạy theo vồ bắt n� chắc cũng đi tong. Chuyện cho g� ăn với t�i cũng th� vị v� ở dưới nh� t�i lại l� nơi b�n gạo v� nhiều lần t�i �m g� xuống dưới đ�, “lới lơ” với mấy b� b�n gạo để g� được ăn miễn ph� m� kh�ng phải lo lắng g� cho n�.

Cũng như nhiều nh� thời đ�, nh� t�i nấu bếp ngo�i h�nh lang, khu vệ sinh chia đ�i với l�ng giềng, điện nước thiếu thốn. Nước phải x�ch từ dưới nh� l�n để d�ng.
Nhờ c� những năm đi sơ t�n n�n 7 tuổi t�i đ� biết nấu cơm khi mẹ đi l�m. Nấu cơm thời đ� cũng kh�ng được tiện nghi với bếp ga, bếp điện như b�y giờ. Hồi ấy d�ng l� tre, l� sắn với rạ. Mỗi lần nấu l� d�ng tay đẩy v�o bếp để ch�y. Rồi đến khi cơm cạn nước, c�n phải biết c�ch ghế để cơm kh�ng bị ch�y, bị kh�.


* Cuộc sống của �ng ở nơi sơ t�n đ� diễn ra như thế n�o?

L�c sơ t�n tr�n H� Bắc từ 1965 - 1969, t�i sống đ�ng như một cậu b� n�ng th�n, to�n ra ngo�i ruộng lao động chứ c� được chơi đ�n l� mấy. M� hồi đ�, điều kiện cũng chỉ c� một c�y đ�n n�n mọi người phải chia nhau tập. Mỗi người chỉ được 40 ph�t/ng�y bởi đ�n th� �t học sinh th� nhiều. Thời gian c�n lại l� để học văn h�a.

Gia đ�nh t�i c� gen với khoa học tự nhi�n hơn l� x� hội (ch� ruột t�i l� GS to�n học Đặng Đ�nh �ng). Hồi b� t�i cũng rất th�ch m�n to�n. Cuối cấp 1 năm lớp 4 t�i đi thi to�n được giải nhất x�, rồi đến nhất huyện Y�n Dũng, sau đ� l� nhất tỉnh H� Bắc. L�c ấy cũng cơm đ�m cơm nắm đi thi.


* Dường như những người bạn học từ thuở sơ t�n của �ng vẫn chơi với nhau đến tận b�y giờ?

Đ�ng vậy. Nhưng phải hơn 40 năm sau ch�ng t�i mới gặp lại nhau. Nhận ra nhau cũng b�i ng�i. Giờ th� gặp nhau thường xuy�n hơn, mỗi năm mấy lần.


* Cảm gi�c của �ng khi lần đầu ti�n chạm tay l�n ph�m dương cầm? L�c đ� c�y đ�n đ� hấp dẫn với �ng chưa? Khi n�o th� �ng thực sự cảm thấy y�u th�ch bộ m�n n�y?

L�c đ� c�y đ�n như một thứ đồ chơi c� �m thanh đối với t�i. Hồi đ�, tr� chơi của trẻ con chỉ l� đ�nh bi, đ�nh x�ng. Khi tiếp x�c với đ�n piano, t�i t� m� khi thấy n� ph�t ra �m thanh, lại c�n c� nốt cao, nốt thấp. Rồi sau đ� t�i cũng chơi được những giai điệu đơn giản v� thấy chiếc đ�n dần dần cuốn h�t m�nh. Giờ đ�y nghĩ lại t�i thấy m�nh may mắn khi chọn đ�ng nghề sở trưởng. Bởi nếu kh�ng chơi đ�n nữa th� t�i cũng kh�ng biết l�m g�.

Trong nh�, t�i l� người nhỏ nhất. Gia đ�nh ai cũng chơi đ�n n�n đến lượt t�i, mọi người bảo nh� m�nh ầm ĩ qu� n�n kh�ng muốn cho t�i học đ�n nữa. Nhưng trẻ con th� thường th�ch l�m ngược lại với điều bố mẹ n�i. N�n khi bố mẹ kh�ng th�ch cho t�i học đ�n th� t�i lại th�ch v� quan t�m đến c�y đ�n. Cuối c�ng cả nh� quyết định cho t�i học đ�n. Mới đầu, t�i học cũng rất tự do chứ cũng kh�ng theo b�i vở g�. Chỉ đến khi đủ tuổi v�o trường th� mới bắt đầu v�o khu�n ph�p.

Sống trong m�i trường �m nhạc từ khi lọt l�ng như vậy n�n �m nhạc thấm v�o người, v�o t�m tr� t�i một c�ch rất tự nhi�n. V� thế m� t�i y�u th�ch bộ m�n n�y tự nguyện, kh�ng c� một sức �p n�o từ ph�a gia đ�nh.


* Việc �ng được thầy Issac Katz ph�t hiện v� sau đ� được đ�o tạo chuy�n nghiệp tại Nhạc viện Tchaikovsky l� một bước ngoặt lớn trong cuộc đời?

Năm 1974, thầy Issac Katz, chuy�n gia người Li�n X� sang giảng dạy cho giảng vi�n v� sinh vi�n đại học của trường nhạc Việt Nam (nay l� Học viện �m nhạc Quốc gia) trong v�ng một năm, l�c đ� t�i mới 16 tuổi, l� học sinh trung cấp 2.

Khi sang đ�y, �ng Katz đ� đề nghị được nghe qua tất cả học sinh, sinh vi�n khoa piano chơi v� �ng ấy đ� nhận dạy t�i l� một trường hợp đặc biệt. T�i được học với thầy trong v�ng 6 th�ng v� 6 th�ng đ� đ�ng l� một bước ngoặt l�m thay đổi cuộc đời.

Sau khi nghe t�i chơi những b�i đơn giản của trẻ con, �ng ấy đổi lu�n chương tr�nh học của t�i th�nh chương tr�nh đại học. L�c đ� t�i thấy cho�ng. T�i kh�ng hiểu sao �ng lại cho m�nh học như vậy. Nhưng b�n cạnh đ� t�i cũng thấy hăm hở, th�ch th�. V� sự nghiệp của t�i bắt đầu với bản Concerto số 2 của Rachmaninov (một sự t�nh cờ l� t�i sẽ tr�nh diễn lại t�c phẩm n�y v�o ng�y 1/10/2010, nh�n lễ kỉ niệm 1.000 năm Thăng Long).

Phải n�i Concerto số 2 l� một t�c phẩm kh� d�nh cho c�c sinh vi�n đại học. T�i nhớ hồi đ� trong trường c�n thiếu s�ch học m� bố t�i th� đang phấn khởi v� việc học h�nh của con n�n đ� t�m c�ch xin ngay v�o thư viện quốc gia để c� được bản nhạc cho t�i tập. T�i đ� học thuộc b�i trong v�ng hai th�ng, mặc d� l�c đ� cũng rất bận v� c�n phải học phổ th�ng.

Sau đấy lại c� cuộc biểu diễn đặc biệt trong trường kỉ niệm về Rachmaninov. Chương tr�nh gồm 3 bản concerto, 2 bản do c�c giảng vi�n chơi l� anh Nguyễn Hữu Tuấn (cố trưởng khoa piano), Ng� Cảnh Trướng – người gốc Hoa (nay đang ở Canada) v� T�n Nữ Y Lăng (chị g�i nghệ sĩ piano T�n Nữ Nguyệt Minh). C�c bản concerto đều c� phần đệm của Issac Katz (phần piano 2). C� thể thấy t�n tuổi của những nghệ sĩ tham gia trong chương tr�nh n�y to�n l� những người cự ph�ch của thế hệ đ�.

Ri�ng t�i chơi cả 3 chương bản Concerto số 2 v� điều n�y trở th�nh một sự kiện g�y sốc của trường, v� ở thời điểm đ� chiến tranh vẫn chưa kết th�c. Thầy Katz đ� “bốc” t�i l�n v� chứng tỏ cho mọi người thấy t�i ở tr�nh độ n�o. Hồi ấy vui lắm, chấn động to�n trường. M� cũng nhờ việc n�y m� năm 1975 t�i tốt nghiệp v� được tạo một sức bẩy rất mạnh để t�i đi học ở nước ngo�i.

Ai cũng biết bố t�i l� nh� thơ Đặng Đ�nh Hưng, một nh�n vật “Nh�n văn Giai phẩm” n�n t�i cũng chẳng mơ mộng g� việc đi đ�u hết. Nhưng nhờ c� sức bẩy của �ng Katz n�n đ� c� một cuộc họp đặc biệt về việc n�y. V� kết quả t�i l� trường hợp đầu ti�n, “con của một Nh�n văn Giai phẩm” được ra nước ngo�i. Sau n�y, Nh� nước mở cửa, cho ph�p cũng như tạo rất nhiều điều kiện cho c�c văn nghệ sĩ đi nước ngo�i. Đ� l� một niềm vui lớn đối với những người trong nghề.

Hồi đ�, kh� khăn kh�ng thể tưởng tượng được. Đi sang c�c nước tư bản rất kh� khăn, cộng th�m việc nhiều kẻ biểu t�nh phản đối chống Việt Nam đ� trở th�nh mối lo ngại lớn cho c�c đo�n nghệ thuật ra nước ngo�i biểu diễn. Ri�ng chuyện của t�i th� họ kh�ng c� phản ứng g�. Điều đ� khiến t�i cảm thấy x�c động, v� c� lẽ gi� trị nghệ thuật cuối c�ng đ� vượt qua được mọi trở ngại.


�ng thường l�m g� để chuẩn bị tốt nhất trước mỗi buổi biểu diễn của m�nh? V� điều g� l�m �ng h�i l�ng nhất sau mỗi đ�m diễn?

Chuẩn bị th� ai cũng c� chuẩn bị nhưng c� lẽ lần n�o ra biểu diễn t�i cũng cảm thấy run. Run l� v� m�nh y�u m�nh qu�. Bởi nếu m�nh chơi dở, người ta sẽ ch� v� điều đ� l�m tổn thương đến tự �i của m�nh. Chắc chỉ c� l� th�nh th� mới qu�n đi c�i sự run ấy nhưng m�nh l� người trần n�n t�i nghĩ tốt nhất l� phải biết c�ch ngự trị được sự hồi hộp theo hướng t�ch cực để c� thể chơi đ�n bằng sự hứng th�.

Gần đ�y th� t�i hay d�ng “chi�u” niệm thần ch�. Trước giờ ra biểu diễn t�i thường d�ng c�u niệm “bữa nay l� bữa biểu diễn cuối c�ng trong đời”. Nhưng thực tế th� lần n�o cũng l� bữa diễn cuối c�ng, đ� l� c�ch t�i đ�nh lừa bản th�n. V� đ�y l� vấn đề về t�m l� n�n mỗi người sẽ c� một c�ch giải quyết ri�ng. C� l�c t�i lại sử dụng phương ph�p thiền. V� khi run, tim hay đập loạn v� tay bị lạnh, thiền gi�p m�nh điều h�a nhịp thở, m�u lưu th�ng. Ngồi thiền một l�c l� tay trở n�n ấm dần.

Sau mỗi đ�m diễn, điều h�i l�ng nhất đối với t�i kh�ng phải l� những tr�ng vỗ tay. Đ� sẽ kh�ng phải l� thước đo cho sự th�nh c�ng nếu bạn đến Nhật Bản, bởi ở đ� họ kh�ng thể hiện sự t�n thưởng bằng những tr�ng vỗ tay hay n�i “bravo, bravo”. Họ chỉ n�i được hay kh�ng được.

Điều khiến t�i cảm thấy h�i l�ng, đ� l� khi những mong muốn của m�nh được thực hiện trong đ�m diễn, đ� l� khả năng bộc lộ bản th�n của t�i đến đ�u.


* Cảm nhận của �ng khi được gọi l� “Người được Chopin chọn”? �ng c� nghĩ điều đ� đ�i khi khiến mọi người chỉ biết đến m�nh với �m nhạc của Chopin kh�ng, trong khi �ng vẫn chơi nhạc của những nh� soạn nhạc nổi tiếng kh�c như Bach, Mozart hay Debussy?

C� lẽ trong một x� hội ph�t triển, bất cứ lĩnh vực n�o cũng cần đến sự chuy�n m�n h�a cao v� t�i nghĩ trong �m nhạc cũng vậy. Ở thời Chopin, người s�ng t�c v� biểu diễn c�ng l� một người, nhưng sau đ� họ t�ch dần ra theo sở trườngng. V� thế, họ gọi những người chuy�n chơi nhạc của một nh� soạn nhạc như t�i, l� Chopinist – người chơi nhạc Chopin. T�i thấy vui v� m�nh l� một trong những người đại diện cho Chopinist quốc tế, hơn nữa lại được ch�nh người d�n Ba Lan - qu� hương của Chopin đ�n nhận. Họ kh�ng chỉ đ�n nhận m�nh năm 1980 m� sau 30 năm, v�o Gala kỉ niệm 200 năm ng�y sinh của Chopin th�ng 3 mới đ�y, c� 3 pianist to�n cầu được chọn để biểu diễn th� trong đ� họ mời t�i. (C�c nghệ sỹ tr�nh diễn h�m đ� gồm c� L� V�n Địch - người Trung Quốc, đoạt giải năm 2000, Garrick Ohlsson - người Mỹ, đoạt giải năm 1970 v� Đặng Th�i Sơn - đoạt giải năm 1980).


* �ng v� Chopin c� mối li�n hệ n�o khi hai người sống ở hai thời đại kh�c nhau v� c�ch xa nhau mấy đại dương?

Nhạc của Chopin xuất ph�t từ nội t�m n�n chứa đựng nhiều t�nh cảm. Nhạc của Chopin kh�ng chỉ c� một m�u về c�i đẹp, c�i vui m� độ buồn đau cũng rất kinh khủng. Nếu ai đ� từng đọc về cuộc đời của Chopin th� thấy, thuở nhỏ người nghệ sỹ t�i hoa n�y cũng đẹp đẽ, dễ d�ng v� hạnh ph�c, nhưng đến thời thanh ni�n đ� suy sụp v� sức khỏe yếu. 20 tuổi, Chopin rời Ba Lan sang Ph�p v� sống nửa đời người trong t�m trạng nhớ xứ sở, cảm thấy bị lạc l�ng v� xa qu� hương. Nhưng quan trọng vẫn l� v� t�nh h�nh sức khỏe của �ng kh�ng đảm bảo. Tuy nhi�n, trong con người �ng lu�n c� sự tranh đấu giữa một thể chất yếu v� bệnh tật với một l� tr� mạnh mẽ v� ki�n định. Ch�nh v� thế, chơi nhạc của Chopin cần phải hiểu được nỗi đau ẩn chứa trong s�u thẳm t�m hồn nh� soạn nhạc n�y. �m nhạc của Chopin kh�ng phải l� thứ �m nhạc h�o nho�ng m� c� những l�c rất gần gũi, th�n mật.

T�i nghĩ m�nh đến với �m nhạc của Chopin như thuận theo số trời. Mẹ t�i (nghệ sĩ piano Th�i Thị Li�n) cũng l� người rất th�ch nhạc của Chopin. Khi c�n đi sơ t�n, v�o những đ�m y�n tĩnh, trong b�ng tối, mẹ t�i chơi đ�n dưới ngọn đ�n dầu những t�c phẩm nhỏ như Mazurka, Nocturne của Chopin. T�i nghe v� đ� y�u th�ch từ đấy. Nhưng l�c đ� điều kiện học thiếu thốn đủ thứ. S�ch nhạc th� �t m� băng đĩa th� kh�ng c�. Cho đến Concour Chopin năm 1970, khi mẹ t�i được mời sang l�m kh�ch tham dự, nhờ chuyến đi ấy của mẹ m� t�i mới c� s�ch, c� băng đĩa để học. Vậy l� ng�y đ�m t�i chơi nhạc Chopin v� �m nhạc của Chopin thấm dần v�o m�u m�nh từ đấy. Đ� l� một trong những bước quan trọng trong sự nghiệp của t�i.


* V� cuối c�ng �ng đ� l� “Người được Chopin chọn” v� số phận đ� gắn �ng với Chopin…

T�i kh�ng n�i đến mối li�n hệ giữa t�i v� Chopin nhưng t�i tự thấy m�nh c� những điểm gần gũi với �ng ấy. V� dụ như chiều cao của t�i v� Chopin tương đương nhau (1m60). B�n tay của �ng ấy v� b�n tay của t�i cũng c� k�ch thước như nhau. Nhờ những điểm tương đồng đ� m� c�ch viết nhạc của Chopin đ� đem lại nhiều thuận lợi cho t�i. Đ� l� về mặt kỹ thuật. Về tinh thần, ai cũng biết hồn nhạc của Chopin đầy chất thơ, l�ng mạn, tinh tế v� tế nhị. V� c�ch đ�n của t�i cũng gần với sự l�ng mạn.

Nhưng điều quan trọng hơn cả l� m�nh thấm được c�i đau của Chopin. Suy cho c�ng, cuộc đời của t�i kh�ng được thuận lợi so với c�c nghệ sỹ quốc tế kh�c. Sự trắc trở diễn ra từ cuộc sống h�ng ng�y đến những phức tạp trong gia đ�nh. Gia đ�nh t�i c� nhiều luồng văn h�a kh�c nhau. Mẹ t�i sinh ở S�i G�n, học trường T�y n�n chịu ảnh hưởng của văn h�a phương T�y, c�n bố lại l� người rất truyền thống. T�i cũng kh�ng hiểu tại sao hai �ng b� lại lấy nhau, nhưng cuộc sống gia đ�nh c� nhiều m�u thuẫn. Năm 1976 l� một năm định mệnh, v� khi quyết định cho t�i đi học nước ngo�i, bố mẹ t�i đ� ly dị. T�i vẫn c�n giữ tờ giấy li h�n của t�a, trong phần ph�n chia t�i sản ghi r� cha t�i được c�i xe đạp thiếu nhi, mẹ t�i th� được mấy c�i xoong nồi…


* Trong gia đ�nh, �ng chịu ảnh hưởng từ ai nhiều nhất? Từ mẹ �ng - một nghệ sĩ piano hay cha �ng - một nh� thơ?

Về thời gian th� hai mẹ con lu�n ở b�n nhau. Trong suốt qu�ng đời của m�nh cho đến giờ, mẹ chỉ xa t�i 3 năm khi t�i ở b�n Nga (từ năm 1977 - 1980). Kh�ng sống gần bố nhiều nhưng t�i chịu ảnh hưởng từ bố rất lớn. Đọc những t�c phẩm của �ng (Đặng Đ�nh Hưng - PV), c� những điều đến giờ t�i mới nhận ra, v� l�c nhỏ t�i chưa nhận thức được. Nếu ai đ� từng tiếp x�c với những t�c phẩm của bố t�i, c� thể thấy thơ của �ng cũng c� sự tương đồng với �m nhạc về c�ch thể hiện qua những biểu tượng.

Phải n�i th�m rằng, nhờ c� Concours Chopin 1980 m� bố t�i được sống th�m 10 năm. V� l�c ấy bố t�i bị ung thư phổi nặng, đang phải sống trong cảnh ở gầm cầu thang nh� �ng bạn, kh�ng nh� kh�ng cửa m� đưa v�o viện th� cũng chỉ nằm chờ chết. Đ�ng h�m thi concours, bố t�i v�o viện. Ở nh� điện sang n�i t�i thi xong phải về ngay. L�c đ� t�i t�nh nếu ở trong nước m� kh�ng chạy chữa được cho bố th� t�i sẽ đưa �ng ra nước ngo�i. Cuối c�ng th� GS T�n Thất T�ng v� GS Ho�ng Đ�nh Cầu đ� chữa chạy cho bố t�i sống th�m được 10 năm nữa. Concours Chopin đ� đem lại nhiều thay đổi kh�ng chỉ với cuộc đời t�i m� cả gia đ�nh t�i.


* �ng đang sống c�ng với mẹ ở Canada? Một ng�y của �ng diễn ra thế n�o? Ngo�i �m nhạc, �ng c� thể chia sẻ về những sở th�ch trong cuộc sống h�ng ng�y của m�nh?

Mẹ t�i đang ở Việt Nam. T�i c� mua một căn hộ ở khu Golden Westlake - H� Nội cho b� v� cũng để thuận tiện cho t�i mỗi khi về Việt Nam. Vậy l� t�i cũng c� hộ khẩu ở Hồ T�y rồi đấy (cười). Cuộc sống t�i của về cơ bản l� kh�ng theo một lịch tr�nh nhất định n�o cả. Hồi trẻ, t�i th�ch dậy muộn v� tập đ�n khuya. Nhưng b�y giờ th� đ� thay đổi. T�i thường tập đ�n v�o buổi s�ng để cảm thấy y�n t�m nếu sau đ� m�nh phải thực hiện những hoạt động kh�c. Chiều t�i thường dạy học. Khi n�o đi lưu diễn th� sau đ� về nh� dạy b�, l�c ấy th� dạy li�n tục.

Trước đ�y mẹ đ� gi�p t�i rất nhiều nhưng năm nay mẹ t�i đ� 93 tuổi n�n m�nh phải biết l�m nhiều thứ hơn. Thế n�n t�i cũng biết đi chợ mua đồ ăn thức uống. Về khoản nấu ăn t�i kh�ng giỏi lắm nhưng t�i biết “ph�n”. T�i th�ch l�m những m�n đặc biệt khi nh� c� bạn b� đến chơi. C�n b�nh thường th� chỉ l�m những m�n nhanh m� đảm bảo dinh dưỡng. Một bữa cơm đơn giản của t�i chỉ cần c� rau chần, sốt với nước chấm ngon l� được. Đồ ăn của xứ m�nh ngon lắm, t�i về c� mấy h�m m� tăng k� đ�y n�y (cười).

Sau một ng�y l�m việc, t�i thường m� mẫm l�n Internet. T�i cảm gi�c một ng�y kh�ng v�o mạng thấy bứt rứt thế n�o ấy. T�i rất th�ch trang Youtube v� thấy nhờ c� những phương tiện n�y m� b�y giờ ai học nhạc cũng đều rất thuận lợi.


* �ng nghĩ sao về H� Nội?

Thay đổi nhiều v� nhanh. Mỗi lần về l� mỗi lần kh�c.


* �ng thường l�m g� khi về H� Nội?

Lần n�o về cũng ngắn ngủi th�i nhưng t�i đều qua lại những nơi l� kỷ niệm thời thơ ấu. T�i gọi đ� l� “v�ng của t�i”. B�y giờ th� thấy tất cả đều nhỏ x�u trong mắt m�nh. M� cũng kh�c trước. V� giờ ng�i nh� trước kia t�i ở cũng đ� l� một nh� h�ng. Trước đ�y, sau nh� t�i c� đường t�u hỏa. Hồi ấy, trước khi t�u v�o ga th� chỉ c� r� c�i th�i, kh�ng như b�y giờ, c� nhiều k� hiệu. M� mỗi lần t�u chạy qua th� rung cả nh� l�n. T�i gh� qua cả c�ng vi�n m� hồi b� thường ra đ� chơi. Ng�y xưa nh� chật m� trẻ con th� cần c� kh�ng gian để vui chơi n�n to�n ra c�ng vi�n chơi nhặt b�p đa, hoặc lang thang ra tới tận cầu Long Bi�n. Rồi những đ�m lạnh, t�i nhớ đến những tiếng rao của người b�n rong “ch� m� ph�, lục t�u x�” đi qua nh�. Tiếng rao của người ta hay lắm.

T�i c�n trở lại cả nơi sơ t�n, lần đầu l� ngay sau năm 1980. Hồi ấy vẫn c�n ngh�o, chỉ to�n đồi sắn m�nh m�ng, t�i gặp lại cả �ng b� chủ nh� khi t�i ở đ�. Lần về ấy, h�ng NHK (Nhật Bản) cũng xuống đ� l�m ph�ng sự.

Sau 10 năm t�i trở lại đ� lần nữa th� đời sống đ� được cải thiện, nh� m�i ng�i mọc l�n nhiều hơn. Đ� l� một điều đ�ng mừng nhưng với ri�ng một người nghệ sĩ như t�i th� kỷ niệm vẫn l� h�nh ảnh của những đ�m trăng, kh�ng c� điện, kh�ng gian hoang sơ nhưng c� tiếng trẻ con h�t h�, thấy được hương vị đồng qu�, c� cả n�i v� “s�ng Thương nước chảy đ�i d�ng”, �m th�n c�y chuối tập bơi v� bắt cua đồng khi trời nắng.