Tại sao người ta lại rất khó thoát khỏi bóng ma ám ảnh của tình cảm lãng mạn trong quá khứ?


Ảnh: EdnaM/iStock
Một người bạn từng nói với tôi, nếu được chọn lựa, cô ấy thà nhìn thấy người yêu cũ của mình đau khổ hơn là hạnh phúc.

Trong cuộc đời, có những điều thật đau đớn như khi chấm dứt một mối quan hệ tình cảm lãng mạn và gắn bó. Tuy nhiên rốt cuộc nhiều người vẫn có thể hồi phục trở lại và tiếp tục sống như chưa hề bị tổn thương.

Những người khác, giống như bạn của tôi, lại không được may mắn như vậy. Ngay cả nhiều năm sau, họ vẫn chìm sâu trong nỗi đau quá khứ. Bất cứ điều gì gợi nhớ đến người yêu cũ, cho dù chỉ thoáng qua trong các cuộc trò chuyện hay một tấm hình trên Facebook, đều có thể gợi lại cảm xúc đau buồn, giận dữ hay oán hận sâu thẳm.

Tại sao có một số người vẫn tiếp tục bị ám ảnh bởi bóng ma của tình cảm lãng mạn trong quá khứ, phải vùng vẫy để thoát khỏi nỗi đau bị cự tuyệt?


Quan niệm của bạn về tính cách có thể đóng một vai trò quan trọng trong cách phản ứng của bạn khi bị từ chối trong chuyện tình cảm. (kieferpix/iStock)

Trong những nghiên cứu mới đây, đồng nghiệp Carol Dweck và tôi đã phát hiện ra rằng việc bị cự tuyệt thật ra làm một số người tự định hình lại bản thân họ, và cả hình mẫu người yêu lý tưởng trong tương lai.

Trong một nghiên cứu, chúng tôi yêu cầu mọi người viết về những bài học họ rút ra từ những lần bị từ chối trong chuyện tình cảm. Khi phân tích câu trả lời của họ, chúng tôi nhận thấy một số người được khảo sát nghĩ rằng việc bị từ chối đã hé lộ một điều gì đó không tốt rất cơ bản về bản thân mình và nó cũng sẽ phá hỏng các mối quan hệ trong tương lai. Một vài người nói họ nhận ra rằng họ quá “kiểm soát”. Những người khác nghĩ là họ đã “quá nhạy cảm” hoặc là “giao tiếp kém”.

Những nghiên cứu tiếp theo tìm hiểu về hệ quả của việc tin rằng bị từ chối cho thấy thiếu sót căn bản. Vì liên hệ việc bị từ chối với một khía cạnh nào đó trong tính cách đặc trưng của mình, nên họ nhận thấy cho qua những chuyện cũ còn khó hơn. Một vài người nói họ đã “tự dựng nên những bức tường” và thận trọng hơn trong những mối quan hệ mới. Một số khác sợ phải chia sẻ việc đã từng bị từ chối cho người yêu mới biết, sợ rằng người này sẽ thay đổi cách nhìn nhận về mình, nghĩ rằng mình “vô dụng”. (Điều này có thể lý giải vì sao một vài người giấu đi những thất bại trong chuyện tình cảm trước đây, coi đó như là một vết thương lòng hay một điều sỉ nhục).

Lúc này, chúng tôi tự hỏi: điều gì khiến cho một người nào đó liên hệ giữa việc bị từ chối trong chuyện tình cảm với một vài khía cạnh về “con người thật sự” của họ. Sau cùng những người được khảo sát còn lại đã viết, việc bị từ chối đơn giản chỉ là một phần của cuộc sống, một phần rất quan trọng trong quá trình trưởng thành và thật sự giúp họ trở thành người tốt hơn.

Hóa ra, quan niệm của bạn về tính cách có thể đóng một vai trò quan trọng trong cách phản ứng của bạn khi bị từ chối trong chuyện tình cảm.

Khi người ta tin rằng khả năng hiểu biết là không thể thay đổi, họ sẽ cảm thấy tồi tệ hơn về bản thân mình, và có vẻ kém kiên trì hơn sau khi trải qua đổ vỡ.

Nghiên cứu trước đây phát hiện ra mọi người có những quan điểm trái ngược về tính cách của cá nhân họ, cho dù đó là khả năng hiểu biết hay sự ngại ngùng. Một vài người có “tư duy cố định” tin rằng những yếu tố này là không thể thay đổi. Ngược lại, những người có “tư duy tăng tiến” tin rằng tính cách của họ là điều gì đó có thể mở rộng và phát triển trong suốt cuộc đời.

Những niềm tin căn bản này định hình nên việc mọi người phản ứng thế nào trước thất bại. Ví dụ, khi người ta tin khả năng hiểu biết là không thể thay đổi, họ sẽ cảm thấy tồi tệ hơn về bản thân mình, và có vẻ kém kiên trì hơn sau khi trải qua đổ vỡ.

Chúng tôi nghĩ rằng những quan niệm về tính cách có thể xác định được liệu người ta có xem việc bị từ chối như một bằng chứng về bản chất con người họ, liệu rằng họ có phải là người có quá nhiều khuyết điểm và khó ưa hay không.



Đối với những người có quan điểm cứng nhắc về tính cách, chúng tôi nhận thấy ngay cả sự từ chối từ một người lạ cũng có thể khiến họ tự hỏi liệu sự từ chối này có cho thấy con người thật của họ hay không. (Evgeny Sergeev/iStock)

Trong một nghiên cứu, chúng tôi chia mọi người thành hai nhóm: những người nghĩ rằng tính cách là không thể thay đổi và những người tin tính cách dễ thay đổi. Những người tham gia đọc một trong hai câu chuyện. Trong câu chuyện thứ nhất, chúng tôi yêu cầu họ tưởng tượng mình bị bỏ rơi trong đau khổ bởi một người đã yêu nhau trong thời gian dài. Trong câu chuyện còn lại, chúng tôi yêu cầu họ tưởng tượng gặp một người nào đó trong một bữa tiệc, cảm thấy bị rung động và sau đó tình cờ nghe được người kia nói với một người bạn rằng họ sẽ không bao giờ có một mối quan hệ tình cảm với anh ấy hay cô ấy.

Tính cách có thể thay đổi và phát triển theo thời gian.

Chúng tôi cứ nghĩ rằng chỉ có sự từ chối thẳng thừng trong một mối quan hệ nghiêm túc mới có đủ sức mạnh để làm con người ta hoài nghi về bản thân mình. Thay vào đó, chúng tôi phát hiện ra một quy luật. Đối với những người có quan điểm cứng nhắc về tính cách, chúng tôi nhận thấy ngay cả sự từ chối từ một người lạ cũng có thể khiến họ tự hỏi việc bị từ chối này cho thấy điều gì trong bản chất con người họ. Những người này lo lắng rằng phải có điều gì đó khó ưa quá rõ ràng mới khiến cho một người từ chối ngay lập tức mà không thèm tìm hiểu về họ.

Bạn có tin rằng tính cách là không thể thay đổi? (Kuzmich Studio/iStock)

Vậy chúng ta có thể làm gì để ngăn mọi người đừng liên hệ việc bị từ chối với bản thân họ theo hướng tiêu cực? Một bằng chứng khá triển vọng cho thấy sự thay đổi quan niệm của một người về tính cách có thể làm thay đổi cách phản ứng của họ khi bị từ chối.

Trong nghiên cứu cuối cùng, chúng tôi viết những bài báo miêu tả tính cách như là một thứ có thể tiến triển trong suốt cuộc đời, hơn là điều đã được định sẵn. Khi chúng tôi yêu cầu những người có quan điểm cứng nhắc về tính cách đọc những bài báo này, họ đã bớt diễn giải việc bị từ chối thành dấu hiệu cho thấy một thiếu sót cố hữu quan trọng nào đó.

Bằng cách ủng hộ quan điểm tính cách có thể thay đổi và phát triển theo thời gian, chúng ta có thể giúp mọi người thoát khỏi bóng ma ám ảnh của tình cảm lãng mạn trong quá khứ từ đó sẵn sàng cho những mối quan hệ mới trong tương lai.

Tác giả: Lauren Howe, Đại học Stanford | Dịch giả: Phương Thảo