Bí Ẩn Lịch Sử: Xung Quanh Cái Chết Của Vua Quang Trung.

[Mặc Vũ]

Suốt hai thế kỷ qua, nhiều điều nghi vấn về c�i chết của vua Quang Trung vẫn chưa được "giải tỏa" một c�ch thỏa đ�ng. Liệu khoa học ph�p y ng�y nay c� thể mang lại lời giải th�ch n�o chăng?

Vua Quang Trung

V�i giả thuyết
Vua Quang Trung mất v�o tuổi bốn mươi, giữa l�c đang chuẩn bị thực hiện hai � đồ hết sức lớn lao: �ng dự t�nh mở một chiến dịch lớn để ti�u diệt qu�n Nguyễn �nh v� bọn can thiệp Ph�p để ho�n th�nh việc thống nhất đất nước; đồng thời t�ch cực đ�i lại hai tỉnh Quảng T�y, Quảng Đ�ng từ nh� Thanh b�n Trung Quốc. Trong bối cảnh lịch sử như vậy, triều đ�nh đ� tuyệt đối giữ b� mật về c�i chết của nh� vua, ra lệnh giới nghi�m "nội bất xuất, ngoại bất nhập" ngăn chặn từ xa mọi con đường tới kinh đ� Ph� Xu�n. Đến nỗi ngay người anh cả của nh� vua l� Nguyễn Nhạc, khi nghe tin vua mất, dẫn một đo�n hơn ba trăm người từ Quy Nhơn ra cũng bị chặn lại ở Quảng Ng�i, chỉ để c� một m�nh b� chị được đi tiếp.

Cho đến nay, đ� c� nhiều giả thuyết được đưa ra nhưng chưa giả thuyết n�o c� được chứng cứ x�c thực, đủ sức thuyết phục. C� thể tập trung những giả thuyết n�y v�o những � ch�nh sau đ�y:

1. Trong khi t�ch cực chuẩn bị binh m� để tiến đ�nh chiếm Quảng T�y, Quảng Đ�ng, vua Quang Trung đ� l�m một động t�c ngoại giao nghi binh: ph�i Đại tường V� Văn Dũng cầm đầu một th�i đo�n sang triều đ�nh nh� Thanh d�ng biểu xin cầu h�n con g�i vua C�n Long v� đ�i lại đất lưỡng Qu�ng, cốt để "d� xem � vua Thanh v� cũng để mượn cớ g�y binh đao" (Ho�ng L� Nhất Thống Tr�, v� Đại Nam ch�nh bi�n liệt truyện. Vua C�n Long l�c đ� đ� t�m mươi tuổi, đ� trị v� hơn s�u mươi năm, l� người đ� hết sức l�o luyện về mọi mưu m� ch�nh trị, liệu c�n c� thể bị "đ�nh lừa" như khi tiếp "Quang Trung giả" ở nhiệt H� v� Bắc Kinh với những lời thơ chan chứa t�nh cảm: "Mới gặp nhau m� như đ� thi�n thu... Người xa nhưng Trẫm lu�n nhắc nhở. Hội ngộ thịnh thời thỏa ước mơ"? Lần n�y, chắc chắn vị vua c�o gi� ấy đ� nh�n r� � định của vua Quang Trung n�n "tương kế tựu kế": một mặt chấp nhận cả hai đề nghị của vua Quang Trung, mặt kh�c lại cho người sang �m hại nh� vua bằng thứ v� kh� nham hiểm nhất l� thuốc độc.

2. V�o năm 1961, một người t�n Nguyễn Thượng Kh�nh, tự nhận m�nh thuộc chi ph�i L� Duy Mật của ho�ng tộc nh� L�, đ� viết một loạt b�i đăng tr�n tạp ch� Phổ th�ng xuất bản ở S�i G�n (từ số 61 đến 65) dưới nhan đề "Vua Quang Trung chết v� một liều độc dược của Ngọc H�n c�ng ch�a". �ng cho đ� l� một sử liệu b� mật của d�ng họ nh� �ng, c� li�n quan đến lịch sử m� "xưa nay chưa ai ph�t hiện ra". Theo �ng n�y, khi được tin vua C�n Long hứa gả con g�i cho Quang Trung, "trong một ph�t bồng bột v� qu� ghen, Ngọc H�n đ� bỏ thuốc độc cho Quang Trung uống". Đi xa hơn nữa, �ng c�n cho rằng: "cuộc h�n phối giữa Nguyễn Huệ v� Ngọc H�n kh�ng l� cuộc h�n phối tốt đẹp, lẽ tự nhi�n c� một sự o�n hờn b�n trong", v� "nếu kh�ng v� chữ hiếu th� Ngọc H�n đ� c� thể chết đi được khi n�ng được tin phải l�m vợ của tướng T�y Sơn". Lại đi xa hơn nữa, �ng c�n cho rằng: "b�i văn tế Quang Trung v� Ai Tư v�n cho l� của Ngọc H�n c�ng ch�a nhưng sự thật chưa hẳn đ� đ�ng..."

Những b�i b�o của �ng Kh�nh đ� g�y ra một sự phẫn nộ v� phản ứng mạnh mẽ kh�ng những từ c�c nh� học giả, giới tri thức m� cả từ con ch�u d�ng d�i L� Duy Mật ở rải r�c khắp miền Nam. Sau đ�, nhiều b�i b�o đ� vạch ra những sai lầm, dốt n�t về lịch sử của �ng Kh�nh, ph� ph�n �c tưởng tượng bệnh hoạn của �ng đ� d�m x�c phạm đến những vị anh h�ng, liệt nữ được cả d�n tộc mến y�u. Cuối c�ng, người ta đ� về tận sinh qu�n của �ng Kh�nh để tra cứu gia phả th� x�c minh �ng kh�ng phải l� d�ng d�i L� Duy Mật như �ng đ� tự nhận.

3. S�ch Ngụy T�y liệt truyện, một t�i liệu ch�nh sử của Sử qu�n triều Nguyễn, giải th�ch c�i chết của vua Quang Trung như sau:

"Một h�m, về chiều, Quang Trung đang ngồi bỗng x�y xẩm, tối tăm, thấy một �ng gi� đầu bạc từ tr�n trời xuống, mặc �o trắng, cầm gậy sắt, mắng rằng: "�ng cha người sống ở đất của Ch�a, đời đời l�m d�n Ch�a Nguyễn, sao phạm đến lăng tẩm...". Rồi lấy gậy đ�nh v�o tr�n Quang Trung, m� man ng� xuống, bất tỉnh nh�n sự l�u lắm... Từ đ�, bệnh chuyển nặng..."

S�ch T�y Sơn thực lục cũng c� ghi "Huệ mắc bệnh nặng, chữa kh�ng khỏi...". V� sau khi Quang Trung mất, v�o th�ng một năm C�n Long thứ 58 (1793), Qu�ch Thế Hu�n cũng b�o c�o với C�n Long: "Quang Trung đ� chết v� bệnh".

Một gi�o sĩ t�n Longer, c� mặt ở Đ�ng Ngo�i v�o những thời điểm n�y, đ� viết trong một bức thư đề ng�y 21 - 12 - 1792 l� vua Quang Trung chết v� bệnh, nhưng kh�ng r� l� bệnh g�.

Như vậy, t�m lại chỉ c� hai giả thuyết ch�nh: nh� vua đ� chết v� đầu độc, hay chết v� bệnh nhưng kh�ng r� l� bệnh g�.

Thử ph�n t�ch theo khoa học ph�p?

Về mặt ph�p y, th�ng thường chỉ c� bốn nguy�n nh�n g�y ra c�i chết. Đ� l� chết v� tai nạn (xe cộ, lao động...), chết v� tự s�t, chết v� �n mạng (bị giết) v� chết tự nhi�n (bệnh tật, tuổi gi�...). Trong thực tế th� phức tạp hơn nhiều: một vụ �n mạng c� thể được ngụy trang th�nh một vụ tự tử, một tai nạn, thậm ch� một vụ chết tự nhi�n. V� ngược lại, c� những dấu hiệu c� thể l�m nhầm lẫn một tai nạn, một vụ tự tử , một c�i chết tự nhi�n với một vụ �n mạng tinh vi c� chủ mưu.

Trong trường hợp vua Quang Trung, c� thể loại bỏ ngay nguy�n nh�n tự tử. C�n về nguy�n nh�n tai nạn th� c� nghi vấn, kh�ng c� sử s�ch n�o n�i trong suốt cuộc đời trận mạc, nh� vua đ� c� lần n�o bị thương chưa, bị thương ở phần n�o của cơ thể, nhất l� c� bị thương v�o đầu kh�ng (chấn thương sọ n�o).

Về hai nguy�n nh�n ch�nh bị đầu độc v� bị bệnh - th� hai nguy�n nh�n n�y cũng kh�ng loại trừ nhau. v� c� thể c� những vụ "đầu độc dần dần", g�y n�n một sự nhiễm độc chậm, kh�ng l�m chết nhanh ch�ng, chết đột ngột m� l�m cho cơ thể bị nhiễm độc biểu hiện ra bằng những triệu chứng c� thể nhầm với bệnh tật. Ngược lại, cũng c� những bệnh tật thực sự, trong qu� tr�nh diễn biến sinh ra độc tố, c� thể biểu hiện ra bằng những dấu hiệu giống như bị đầu độc.

Trong trường hợp của vua Quang Trung , c� thể khẳng định nh� vua kh�ng chết đột ngột m� đ� trải qua một qu� tr�nh bệnh tật nhiều ng�y: "Từ nắng hạ, mưa thu tr�i tiết...", được Ngọc H�n tận t�nh cứu chữa, lo chạy "khắp mỗi chốn đ�u đ�u t�m rước. Phương ph�p n�o đối được c�ng chăng?" - (Ai Tư v�n).

Ch�ng t�i cho rằng c� thể gạt bỏ giả thuyết bị đầu độc, v� để đầu độc một người chết dần dần như bị bệnh kh�ng phải l� chuyện dễ, phải c� chất độc th�ch hợp. Chất g�, kiếm ở đ�u ra, l�m sao mang được v�o trong cung vua, d�ng với liều lượng n�o để kh�ng g�y chết nhanh, v.v....? Trong lịch sử nước ta, kh�ng hề nghe n�i c� vụ n�o dần dần như vậy. Uống thuốc độc tự tử hay "tam ban triều điển" thường l� chết rất nhanh, vừa uống khỏi mồm l� đ� vật v� chết rồi.

Cuối c�ng, chỉ c� giả thuyết chết v� bệnh c� lẽ gần sự thật nhất. Nhưng chết v� bệnh g�?

Suy luận theo những kiến thức T�y y đương đại, ch�ng t�i nghĩ rằng một con người như vua Quang Trung, đang ở độ tuổi sung sức, hoạt động m�nh liệt, đ�nh đ�ng dẹp bắc, ng�y đ�m lo nghĩ, c� một cuộc sống cực kỳ căng thẳng, n�i như ng�y nay l� "lu�n lu�n bị những stress" như vậy th� kh�ng tr�nh khỏi bệnh cao huyết �p. Th�m v�o đ� l� chế độ dinh dưỡng của một �ng vua ng�y n�o cũng mỡ thịt phủ ph�, l�m sao kh�ng để lại một tỉ lệ cholest�rol cao trong m�u, dẫn đến xơ vữa động mạch - nguy�n nh�n của những tai biến mạch m�u n�o.

Ta kh�ng thể bỏ qua được điều giải th�ch trong s�ch Ngụy T�y liệt truyện: gạt bỏ những chi tiết m� t�n dự đoan v� �c � ch�nh trị th� c�i l�i c�n lại ch�nh l� triệu chứng của một cơn tăng huyết �p đột ngột, m� T�y y m� tả như, ở thời chiến trận ng�y xưa, người ta d�ng những c�y gỗ thật lớn lao v�o cửa th�nh để ph� cửa: Un coup de b�lier hypertensif - Người bệnh bỗng x�y xẩm mặt m�y, ng� xuống bất tỉnh...

T�m lại, ch�ng t�i nghĩ rằng giả thuyết vua Quang Trung chết v� bệnh c� thể l� gần sự thật hơn cả. Nh� vua c� thể từ l�u đ� bị cao huyết �p, v� đ� chết v� một tai biến mạch m�u n�o.
D� sao, giả thuyết vẫn chỉ l� giả thuyết th�i, bao giờ cũng khập khiễng v� để lại nhiều tồn nghi.


Nguồn : Thư viện Thanh Trắc Nguyễn Văn
http://ttnv.vnweblogs.com/post/6664/185475