Tai nạn trực thăng Iran, tổng thống, ngoại trưởng đều chết





EAST AZERBAIJAN, Iran (NV) – Tổng Thống Iran Ebrahim Raisi, ngoại trưởng, cùng một số viên chức thiệt mạng hôm Thứ Hai, 20 Tháng Năm, vài giờ sau tai nạn rơi trực thăng ở vùng cao nguyên Tây Bắc đầy sương mù tại Iran, truyền thông nhà nước đưa tin được thông tấn xã AP ghi nhận.

Tai nạn xảy đến trong lúc Trung Đông vẫn còn bất ổn vì cuộc chiến Israel-Hamas, trong đó mới tháng trước, Raisi, 63 tuổi, dưới sự lãnh đạo của Lãnh Tụ Tối Cao Ayatollah Ali Khamenei, phát động một cuộc đột kích bằng máy bay không người lái và hỏa tiễn chưa từng có nhắm vào Israel.

Hôm Thứ Hai Khamenei tuyên bố đệ nhất phó tổng thống Iran, Mohammad Mokhber, sẽ giữ chức tổng thống lâm thời cho tới khi tổ chức bầu cử.



Nhân viên cứu hộ làm việc tại nơi trực thăng chở Tổng Thống Iran Ebrahim Raisi rơi ở Varzaghan, Iran, Ngày 20 Tháng Năm, 2024 (Hình: AZIN HAGHIGHI/MOJ News Agency/AFP/Getty Images)

Trong nhiệm kỳ của Raisi, Iran làm giàu uranium gần với cấp độ võ khí hơn bao giờ hết, làm gia tăng căng thẳng với Tây Phương trong bối cảnh Tehran cũng cung cấp máy bay không người lái chở bom cho Nga để phục vụ cuộc xâm lược Ukraine cùng các lực lượng dân quân võ trang trên toàn Trung Đông.

Trong khi đó, nhiều năm qua, Iran chứng kiến làn sóng biểu tình rầm rộ chống lại chế độ thần quyền Shiite do nền kinh tế hao mòn cùng với quyền phụ nữ – làm cho đây là thời điểm căng thẳng cho cả Tehran lẫn tương lai của Iran.


Truyền hình nhà nước không lập tức đưa ra nguyên nhân về tai nạn rơi trực thăng xảy ra ở tỉnh East Azerbaijan.

Trong số những người thiệt mạng có Ngoại Trưởng Iran Hossein Amirabdollahian, 60 tuổi. Trực thăng còn chở thống đốc tỉnh East Azerbaijan thuộc Iran cùng các viên chức khác, hãng thông tấn nhà nước IRNA đưa tin. IRNA cho biết tai nạn làm tổng cộng tám người thiệt mạng, trong đó có ba thành viên phi hành đoàn trên trực thăng Bell mà Iran mua vào đầu những năm 2000.


Phi cơ tại Iran gặp tình trạng thiếu phụ tùng, thường khởi hành mà không được kiểm tra an toàn do lệnh trừng phạt của Tây Phương. Vì điều đó, cựu Ngoại Trưởng Iran Mohammad Javad Zarif tìm cách đổ lỗi cho Hoa Kỳ về tai nạn trong một cuộc phỏng vấn hôm Thứ Hai.

“Một trong những thủ phạm chính nhúng tay vào thảm kịch này là Hoa Kỳ, vốn cấm vận bán phi cơ cùng các bộ phận phi cơ cho Iran và không cho phép người dân Iran sử dụng các cơ sở hàng không có phẩm chất tốt,” Zarif nói. “Những hành động này sẽ được ghi vào sử sách tội ác của Hoa Kỳ trong việc chống lại Iran.”


Hoa Kỳ vẫn chưa bình luận công khai về cái chết của Raisi.


Sáng Thứ Hai, chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ công bố cảnh quay từ máy bay không người lái cho thấy một đám cháy tại một khu vực hoang dã mà họ “tình nghi là mảnh vỡ trực thăng.” Tọa độ đoạn phim chỉ ra cho thấy đám cháy cách biên giới Azerbaijan-Iran khoảng 20 kilometer về hướng Nam, trên sườn dốc của một ngọn núi.

IRNA công bố đoạn phim sáng Thứ Hai đồng thời mô tả địa điểm rơi trực thăng, phía bên kia sườn dốc một thung lũng nằm trong dãy núi xanh. Các binh sĩ nói bằng tiếng Azeri địa phương: “Đây rồi, tìm được rồi.”

Các quốc gia lân bang và đồng minh gửi lời chia buồn sau khi Iran xác nhận không có ai sống sót sau tai nạn. Pakistan công bố một ngày tang, đồng thời Thủ Tướng Ấn Độ Narendra Modi cho biết trong một bài viết trên X, từng là Twitter, rằng Ấn Độ “sát cánh cùng Iran trong thời điểm đau thương này.” Các nhà lãnh đạo Ai Cập và Jordan cũng gửi lời chia buồn, Tổng Thống Syria Bashar Assad cũng tương tự.

Tổng Thống Ilham Aliyev cho biết ông và chính phủ Azerbaijan “bàng hoàng” – Raisi đang trở về Iran sau khi viếng thăm biên giới Iran-Azerbaijan để khánh thành một con đập với Aliyev thì tai nạn xảy đến vào Chủ Nhật.


Tổng Thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cũng gửi lời chia buồn sâu sắc. Tổng Thống Nga Vladimir Putin, trong một tuyên bố do Điện Kremlin đưa ra, mô tả Raisi “là một người bằng hữu thực sự của Nga.”

Khamenei kêu gọi công chúng cầu nguyện vào tối Chủ Nhật, nhấn mạnh chính phủ Iran sẽ tiếp tục con đường đề ra dù có chuyện gì xảy ra đi chăng nữa.

Theo hiến pháp Iran, đệ nhất phó tổng thống Iran sẽ tiếp quản nếu tổng thống qua đời, với sự đồng thuận từ Khamenei đồng thời tổ chức cuộc bầu cử tổng thống mới trong vòng 50 ngày. Hôm Thứ Hai, Lãnh Tụ Khamenei gửi ra thông điệp chia buồn về cái chết của Raisi, tuyên bố năm ngày quốc tang và thừa nhận Mokhber đảm nhận quyền tổng thống.

Truyền thông nhà nước đưa tin Mokhber bắt đầu nhận được nhiều cuộc điện đàm từ các viên chức và chính phủ ngoại quốc trong lúc Raisi vắng mặt.

Nội Các Iran tổ chức họp khẩn cấp khi truyền thông nhà nước loan báo về tai nạn vào sáng Thứ Hai. Sau đó Nội Các Iran tuyên bố cam kết đi theo con đường của Raisi và nói “với sự giúp đỡ từ Chúa và người dân, chúng ta sẽ không gặp vấn đề gì trong việc điều hành quốc gia.”

Là một người có đường lối cứng rắn từng đứng đầu cơ quan tư pháp Iran, Raisi được coi là người được Khamenei chống lưng và một số phân tích gia cho rằng ông có thể kế nhiệm lãnh tụ 85 tuổi sau khi Khamenei chết hoặc từ chức.

Với cái chết của Raisi, người duy nhất được đề nghị kế nhiệm là Mojtaba Khameini, con trai 55 tuổi của Khamenei. Tuy nhiên, lần thứ ba tính từ 1979, việc vị trí này chỉ được người trong dòng tộc đảm nhận làm một số người lo ngại, đặc biệt là sau khi Cách Mạng Hồi Giáo lật đổ chế độ quân chủ Pahlavi cha truyền con nối của shah.

Raisi đắc cử tổng thống Iran năm 2021, cuộc bỏ phiếu có tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu thấp nhất trong lịch sử Cộng Hòa Hồi Giáo. Raisi bị Hoa Kỳ trừng phạt một phần vì liên can tới vụ hành quyết hàng loạt cả ngàn tù nhân chính trị trong năm 1988 khi chấm dứt cuộc chiến Iran-Iraq đẫm máu. (TTHN)